Αθηναϊκά στέκια που έγραψαν ιστορία

ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΣΙΑΦΚΟΥ

Ο γέροντας έχει σκυμμένο το κεφάλι στο στήθος και τα χέρια του σταυρωμένα γύρω από το μπαστούνι του.


Ο Μάνος Χατζιδάκις στον αγαπημένο του «Μαγεμένο Αυλό», έχοντας πλάι του, από αριστερά, τους Γιάννη Μόρτζο, Θόδωρο Αντωνίου και Δημήτρη Βερνίκο

Η φωτογραφία του Παπαδιαμάντη από τον Παύλο Νιρβάνα είναι μοναδική σε ατμόσφαιρα, τραβηγμένη στη «Δεξαμενή» γύρω στα 1904, όταν στο καφενείο άρχισαν να συγκεντρώνονται οι λόγιοι της εποχής. Ο Μαλακάσης, ο Νιρβάνας, ο Βάρναλης, ο Παπαδιαμάντης σύχναζαν σ' αυτό το πρώτο καταγεγραμμένο στέκι.

Στην Αθήνα είναι οι παρέες που γράφουν ιστορία, που μετακινούνται από χώρο σε χώρο, κάνοντάς τον πρόσκαιρα διάσημο, κάνοντάς τον στέκι. Ηθοποιοί, συγγραφείς, ποιητές, σκηνοθέτες, εικαστικοί, και κοντά σ' αυτούς πολιτικοί και κοσμικοί.

Για να πάμε πολύ πίσω, ο «Γιαννάκης», το «Βυζάντιο», το «Ρωσσικόν», ο «Πλάτανος», ο «Λουμίδης», ο «Ζωναράς», ο «Απότσος», το «Brazilian», τα «Νούφαρα», το «GB». Και πιο κοντά η «Λυκόβρυση», ο «Αυλός», το «Minuit», το «Galaxy», το «Saloon», το «Πάρτι», ο «Ηριδανός», το «Balthazar».

Πολύ περισσότερα σίγουρα θα είναι αλλά, πώς να τα γνωρίζεις όλα;

Τα στέκια έχουν γράψει την ιστορία αυτής της πόλης, που έρχονται να θυμίσουν δυο λευκώματα, τα «Μεσημέρι στου Απότσου» της Εμμανουέλας Νικολαΐδου (εκδόσεις Πατάκη) και «Η κουζίνα του Balthazar» σε κείμενα της Λίλας Παλαιολόγου και του Βαγγέλη Πελέκη (εκδόσεις «Ιστός»), αλλά και η λειτουργία εκ νέου της «Δεξαμενής».

Φύσει αδύνατον να μεταφέρουμε χίλιες ιστορίες, γεύση όμως γίνεται να δοθεί κατ' αρχήν από την εσαεί πρωταγωνίστρια Γενιά του '30 και από μια αφήγηση του Νάνου Βαλαωρίτη για κάποιο απόγευμα στο πατάρι του «Λουμίδη»: «Αφού συναντήσαμε με τον Ανδρέα Καμπά τον Καραντώνη σπίτι του, μας ζήτησε να περάσουμε την επομένη από του "Λουμίδη", για να γνωρίσουμε τους ποιητές. Ημουν τότε 18 χρόνων. Οντως πήγαμε κι ο Καραντώνης μάς σύστησε στον Ελύτη, στον Γκάτσο, στον Κατσίμπαλη. Λίγο αργότερα εμφανίστηκε και ο Σεφέρης, που με εξέπληξε. Τον είχα για κάποιο λόγο φανταστεί ψηλό, αδύνατο, ξανθό και ρομαντικό, σαν Αγγλοσάξονα ή βόρειο, από την ποίησή του, και, αντίθετα, το εξωτερικό του, ενός μεσόκοπου με κάποια φαλάκρα και αρκετά χοντρού, με σκούρο δέρμα, σε ηλικία μόλις 39 ετών, ανέτρεπε εντελώς τις προσδοκίες μου. Η εντύπωση απ' τον Ελύτη, που κι αυτός άρχιζε να χάνει μαλλιά κι έμοιαζε μάλλον μεσόκοπος, δεν ήταν λιγότερο απροσδόκητη, γιατί κι αυτός ήταν πολύ νέος τότε, μόλις 28 ετών, όμως ήταν ξανθός, κι αυτό πήγαινε με τα ποιήματά του».

Θα πει ακόμα: «Ησαν πολύ φιλικοί όλοι τους. Δίχως ίχνος πατερναλισμού. Ο Κατσίμπαλης είχε μεγάλη πλάκα. Ολο ανέκδοτα μας έλεγε, έδειχνε να μη μας παίρνει στα σοβαρά. Ο Σεφέρης ήταν λίγο μουρμούρας αλλά επίσης πολύ φιλικός, καθόλου σοβαροφανής. Και ο Ελύτης το ίδιο χαλαρός, όλο ανέκδοτα και αστεία».


Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης φωτογραφημένος από τον Παύλο Νιρβάνα στο καφενεδάκι της «Δεξαμενής»

Την ίδια εποχή στην παρέα προστίθενται ο Ντάρελ, μέσω του οποίου γνωρίζονται με τον Χένρι Μίλερ, στη διάρκεια του σύντομου περάσματός του από την Αθήνα πριν από τον πόλεμο. Ο Βαλαωρίτης τον θυμάται με την εμφάνιση... Γερμανού τουρίστα, κατά τα άλλα «συμπαθέστατος όμως και πολύ ανοιχτός άνθρωπος».

Χρόνια αργότερα, ο Βασίλης Βασιλικός έπινε τα ουζάκια του ένα μεσημέρι στου «Απότσου» στη Σταδίου με τον Γιώργο Σαββίδη και τον Στρατή Τσίρκα, όταν μπήκε ο Γιώργος Κατσίμπαλης με τον Λόρενς Ντάρελ. Από εκείνη τη συνάντηση του έμεινε το παράπονο ότι το «Αλεξανδρινό κουαρτέτο» του Ντάρελ και οι «Ακυβέρνητες πολιτείες» του Τσίρκα δεν είχαν την ίδια τύχη, αφού το πρώτο ήταν γραμμένο στα αγγλικά και το δεύτερο στα ελληνικά.

Ο Χατζιδάκις ήταν από μόνος του ένα ολόκληρο κεφάλαιο, αφού ως κλασικός ξενύχτης είχε ανά εποχές το στέκι του. Τον προλάβαμε στον «Αυλό», τον συναντήσαμε στη συνέχεια στο «Saloon», ενώ το τελευταίο καταγεγραμμένο ήταν το «Πάρτι». Στον «Αυλό» ο Χατζιδάκις συγκέντρωνε γύρω του τους παλαιούς (Γκάτσο, Μινωτή, Αντωνίου), αλλά και τους νεότερους (Μούτση, Ρωμανό, Λιούγκο, Σακά και Κουρουπό). Κι όταν ήθελε ν' αλλάξει μενού, δεν πήγαινε σ' άλλο μαγαζί, απλώς έστελνε ένα σερβιτόρο να του φέρει χοιρινή και χόρτα από την ταβέρνα του Ηλία. Το πέρασμα του συνθέτη από το «Saloon» έχει σημαδευτεί από την παρτιτούρα του «Κέλομαί σε Γογγύλα», του δε Τσαρούχη από ένα σχέδιό του. Τραυματική εμπειρία από το ίδιο εστιατόριο είχε ο Αλέξης Μινωτής, που ενώ έτρωγε με την ησυχία του, προκάλεσε -άγνωστο γιατί- το θυμό του Νίκου Καρούζου και άκουσε τα εξ αμάξης. Στο ίδιο μαγαζί σύχναζε και ο Γιώργος Ζωγράφος (γείτονας και φίλος του ιδιοκτήτη Γιάννη Μαντόπουλου) ο οποίος εμφανιζόταν ατσαλάκωτος, με το μπλέιζέρ του και τις μπλε... παντόφλες του, κεντημένες με οικόσημο!

Το υπόγειο που στέγαζε το «Minuit» βρισκόταν στο τέλος της οδού Σκουφά, προς την πλατεία Κολωνακίου, και ήταν το πρώτο που είχε λειτουργήσει με κεριά, όταν είχε επιβληθεί το κλείσιμο των μαγαζιών στις 2 μ.μ., για να γίνεται οικονομία στο ρεύμα. Στην πελατεία του πολλοί οι δημοσιογράφοι και οι καλλιτέχνες. Ο υπογράφων θύμισε στον Γιώργο Βότση ένα βράδυ στο «Minuit» όπου πίσω από τον πάγκο βρισκόταν ο Σουλαντίκας και εμπρός ο Μικές Καραπιπέρης, ο Δημήτρης Κακουλίδης, ο Βότσης και ο υπογράφων. Ευτυχώς οι δύο τελευταίοι ζουν ακόμα.

Ο «Ηριδανός» και το «Μπαλτάζαρ» ήταν μαγαζιά όπου μπορούσε να μπει κανείς εύκολα και να πιει το ποτό του στο μπαρ. Για να μπει όμως στην τραπεζαρία τους, έπρεπε να είχε μπάρμπα στην Κορώνη. Ολα τα τραπέζια είχαν το χαρακτηρισμό «ρεζερβέ». Ενα βράδυ, η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος μπήκαν μαζί με ένα ακόμα ζευγάρι φίλων στο εστιατόριο του «Ηριδανού», όπου βρήκαν σε ξεχωριστά τραπέζια την Αλίκη Βουγιουκλάκη με τον Κώστα Σπυρόπουλο και τη Ζωή Λάσκαρη με τον Αλέξανδρο Λυκουρέζο. Ανταλλάχθηκαν χαιρετισμοί και φιλιά, η ώρα περνούσε ευχάριστα, έως ότου πολύ αργά οι της παρέας της Καρέζη, κουρασμένοι πλέον, πρότειναν αποχώρηση. «Τι λες, χρυσό μου, που θα σηκωθώ εγώ να πάω να ξαναπροσκυνήσω!» απάντησε η Τζένη, κι έτσι, πίνοντας, αναγκάστηκαν οι άλλες δύο πρωταγωνίστριες να φτάσουν στα όριά τους και να φύγουν πρώτες, προσκυνώντας.


Η Καίτη Τσιτσήλη συζητά με τον Εντμουντ Κίλι στο «Μπαλτάζαρ»

Στο «Μπαλτάζαρ» συνέβαιναν τα ίδια. Προλάβαμε το εστιατόριο -δημιούργημα της Καίτης Τσιτσένη και του Νίκου Παλαιολόγου- στη δεύτερη περίοδό του, μετά το 1983, όταν οι δημιουργοί του είχαν αποχωρήσει. Η κοσμική και καλλιτεχνική Αθήνα όμως συνέχιζε να δίνει το «παρών» της. Από τη Βάσω Παπανδρέου, που ένα βράδυ κάποιος προφανώς τη μάτιασε και σκόνταψε μπαίνοντας, ώς τη Μιμή Ντενίση και τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, ή το συγγραφέα Βασίλη Αλεξάκη, τον Κωνσταντίνο Τζούμα και πάει λέγοντας.

Στο «Πάρτι», το τελευταίο στέκι του Μάνου Χατζιδάκι, τα πράγματα ήσαν πιο χαλαρά, όμως το καλοκαίρι, ερχόταν δεν ερχόταν ο συνθέτης, το γωνιακό του τραπεζάκι παρέμενε κενό. Απέναντί του, σε άλλο τραπέζι, καθόταν συνήθως ο Βασίλης Φωτόπουλος, ενώ κάθε βράδυ ήσαν πλήθος οι ηθοποιοί, αλλά και οι θεατρικοί επιχειρηματίες, με τον Βαγγέλη Λιβαδά πρωτοστατούντα. Πολλές συμφωνίες κλείστηκαν στο «Πάρτι», που το διηύθυνε η Ελένη Ζιώγα, κόρη του συγγραφέα Βασίλη Ζιώγα.

Καθαρότατο δημοσιογραφικό στέκι είναι το «Γκάλαξι», μάλιστα συχνά νεότεροι δημοσιογράφοι τα χάνουν όταν τους δίνουν ραντεβού εκεί που δείχνει ο... Κολοκοτρώνης.

Και τα «Νούφαρα», επί της πλατείας Κολωνακίου, είχαν να πουν πολλές ιστορίες. Να μία: Το βράδυ της 20ής Απριλίου του 1967, ο σκηνογράφος Τάσος Ζωγράφος βρισκόταν εκεί, μπήκε ο νεαρός τότε Κώστας Φέρης και είπε: «Επιτέλους, μπήκαν οι αδελφοί Αποστολίδη στη Βουλή και τους έβρισαν όλους». Η Βάλια Ζωγράφου, συμβιβαστική, σχολίασε πως καλοί-κακοί οι βουλευτές, υπήρχε σχετική ελευθερία έκφρασης. Ο Φέρης το χαβά του. Δεν έχει καταγραφεί πώς ένιωσε όταν ξημέρωσε η επόμενη μέρα. 7

enet.gr