ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΦΡΟΥΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

Το Κάστρο των Ιωαννίνων



Είναι σύγχρονο των κάστρων Διδυμοτείχου και Μονεμβασιάς. Από την αρχική Βυζαντινή οχύρωση σήμερα σώζεται ο πύργος του Δεσπότη Θωμά και μικρό τμήμα στη βορειοδυτική ακρόπολη. Στα ερείπια των Βυζαντινών οχυρώσεων, ο Νορμανδός Βοημούνδος του Τάραντος το 1082 συμπληρώνει τις δύο ακροπόλεις και δημιουργεί οχυρωματική τάφρο που άρχιζε από τον Αγ. Νικόλαο Κοπάνων (η τάφρος αυτή διασώθηκε μέχρι το 1913). Ακολουθούν οχυρώσεις νέες από τους άρχοντες του Δεσποτάτου της Ηπείρου και από τους μέχρι το 1430 ηγεμόνες, οπότε παραδόθηκε στους Τούρκους.

Μέχρι το 1788 που ανέλαβε τη διοίκηση ο Αλή πασάς, οι Φράγκοι Δεσπότες το άφησαν ερείπιο. Ο Αλής ανακατασκευάζει τα τείχη και χτίζει δεύτερο εσωτερικό τείχος για προστασία του ανακτόρου του και του Διοικητικού Κέντρου του. Η διάταξη των τειχών μήκους 2.000 μέτρων περιέκλειε έκταση 10 στρεμμάτων και περιελάμβανε : εξωτερικό περίβολο, τη Βορειοδυτική ακρόπολη με το Ασλάν τζαμί και την Βορειοανατολική ακρόπολη με την καστροπολιτεία. Με το πάχος των τειχών που έφθαναν μέχρι δέκα μέτρα, τα 250 κανόνια που έβαλε, τους πολυγωνικούς πύργους που έφτιαξε και την ανανέωση της τάφρου το κατέστησε απόρθητο.

Φρούριο της Λιθαρίτσας



Ο χώρος ήταν μεγαλύτερος τότε και χτίστηκαν και άλλα δύο ανάκτορα των παιδιών του, Μουχτάρ και Βελή (στη σημερινή θέση της 8ης Μεραρχίας και του Αρχαιολογικού Μουσείου). Τα τρία ανάκτορα περιέγραψαν οι Άγγλοι περιηγητές της εποχής, Λήκ (Leak) και Χόλαντ (Holland). Τα ανάκτορα καταστράφηκαν το 1820 κατά την πολιορκία του Αλή πασά από τον Χουρσίτ. Σήμερα σώζονται τα τείχη του φρουρίου και τα υπόγειά του. Ο ιδρυτής της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών Κ. Φρόντζος προέβη σε αναστήλωση του συγκροτήματος που λειτουργεί σήμερα σαν κέντρο αναψυχής. Από το παλαιό κτίριο σήμερα σώζεται μόνο η βάση του και μέρος από τα τείχη.

Το κάστρο του Αγ. Δονάτου



Οι τοίχοι του ταξινομούνται σε τρεις κατασκευαστικές φάσεις, από την αρχαιότητα έως τα τέλη της Τουρκοκρατίας. Η πρώτη φάση ξεκινάει από τα Ελληνιστικά χρόνια, η δεύτερη στα Βυζαντινά χρόνια και η τρίτη στην περίοδος της Τουρκοκρατίας. Το Βυζαντινό κάστρο αναφέρεται από τους ιστορικούς του Μεσαίωνα, ο Προκόπιος (6ος αιώνας), όπως επίσης τα Χρονικά του Τοκκόι (αρχές του 15ου αιώνα). Τον 6ο αιώνα ο Ιουστινιανός (από το οποίο αρχίζει ο εξελληνισμός του Βυζαντινού κράτους) έκτισε το κάστρο (και μια σειρά από κτίρια και ναούς) με σκοπό την ασφάλεια των κατοίκων. Είχαν προηγηθεί οι επιδρομές των Γότθων και των Βανδάλων, ενώ το 551 μχ γίνεται ένας τρομερός σεισμός και ο βασιλιάς της Ιταλίας Τωτίλας λεηλατεί όλα τα παράλια της Θεσπρωτίας. Το κτίσιμο έγινε στα θεμέλια αρχαίου Ελληνικού τοίχου και έδωσε το όνομα του φύλακα και προστάτη της περιοχής. Το κάστρο αποτελείται από μια μεγάλη, πολυγωνική, εξωτερική περίφραξη, πάνω από την οποία βρίσκονται οι Βυζαντινοί τοίχοι (ύψους 2μ περίπου) με το φρούριο να βρίσκεται στην κορυφή. Η κεντρική είσοδος σήμερα, έχει σχεδόν καταστραφεί. Σο εσωτερικό του κάστρου βρίσκονται ερείπια κτιρίων από την Τουρκοκρατία.

Tο κάστρο της αρχαίας Ελέας



Στην Xρυσαυγή σώζεται το δεύτερο κάστρο της Παραμυθιάς, το κάστρο της αρχαίας Ελέας. Η ιστορία τεραστία, και σήμερα, σώζεται το μεγαλύτερο μέρος του τοίχους. Ιδρύθηκε περίπου το 350 π.Χ. Υπήρξε πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας και έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών.Στον 4ον αι. π.Χ. τοποθετείται και η ίδρυση των πρώτων οικισμών μεγέθους μιας πραγματικής πόλης. Γύρω στο 350 π.Χ. χρονολογούνται τα χάλκινα νομίσματα που άρχισαν να εκδίδουν οι Ελεαίοι ή Ελεάτες, το θεσπρωτικό φύλο που με κέντρο την Ελέα κατείχε τις εύφορες κοιλάδες του Αχέροντα και του Κωκυτού μέχρι το Νεκρομαντείο και τον όρμο της Αμμουδιάς (ο «Ελέας λιμήν» των αρχαίων συγγραφέων και γεωγράφων).Ελέα έχει ταυτιστεί με τον οχυρωμένο οικισμό στα ανατολικά του χωριού Χρυσαυγή, 5 χιλ. ΝΑ της Παραμυθιάς. Απετέλεσε πρώτη πρωτεύουσα της αρχαίας Θεσπρωτίας και έδρα του φύλου των Ελεατών Θεσπρωτών. Σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση έχει διατηρηθεί η οχύρωση της ΒΑ και Α πλευράς του αρχαίου οικισμού, όπου το πάχος της ξεπερνά τα 3,5 μ. ενώ το σωζόμενο ύψος της τα 7 μ. Η κατασκευή του τείχους και της πύλης στις πλευρές αυτές είναι μνημειακή. Στο εσωτερικό διατηρούνται λείψανα οικιών, δημοσίων οικοδομημάτωνστοών, αγοράς και θεάτρου. Στην περιοχή βρέθηκαν νομίσματα και επιγραφές που χρονολογούνται από τον 4ο π.Χ. αιώνα. Βρίσκεται σε ανηφορικό και ευρύχωρο επίπεδο, εμβαδού 105 στρεμμάτων, στην κορυφή ενός πρόβουνου του Κορίλα, σε υψόμετρο 460-525 μ. Ο πληθυσμός του εντός των τειχών οικισμού -γιατί την ελληνιστική περίοδο ο οικισμός αναπτύχθηκε και εκτός των τειχών- ανερχόταν σε 3.000 κατοίκους. Κατασκευή τείχους και πύλης στη ΒΑ/Α πλευρά είναι μνημειακή. Το πάχος του ξεπερνά τα 4,5 μ και το ύψος του τα 6 μ ακόμα και σήμερα. Ο οικισμός διασχίζεται από ΒΑ προς ΝΔ από κεντρική οδική αρτηρία που πιθανόν κατέληγε στις δύο κύριες πύλες, την ανατολική και τη νοτιοδυτική. Εντός των τοιχών που διατηρούνται ακόμηη βρίσκονται οι οικίες των ευγενών, το ωδείο και άλλες δημόσιες, εκπαιδευτικές υπηρεσίες. Αριστερά και δεξιά βρισκόταν ορθογώνια οικοδομικά συγκροτήματα. Στα νότια της κεντρικής αρτηρίας ευρύτερος ορθογώνιος χώρος, πλαισιωμένος από την ανασκαφείσα στοά, το θέατρο και κάποια άλλα κτίρια, χρησίμευε ως πολιτική αγορά. Από το θέατρο διατηρούνται στη θέση τους λίγα εδώλια και λείψανα τοίχων της σκηνής. Η μεγάλη διάμετρος του κοίλου ήταν 45-50 μ, το ύψος του 8-9 μ, και η χωρητικότητά του 3-4.000 θεατές. Η ανασκαφική έρευνα στην Ελέα, που άρχισε το 1985, έχει αποκαλύψει στοά, δυτικά του θεάτρου, ημιυπόγειους αποθηκευτικούς χώρους, μικρό ναό, και δημόσιο κτίριο. Οι αρχαιολογικές μελέτες συνεχίζονται.

Το Κάστρο της Πάργας



Το 1452 καταλαμβάνει την οχυρωμένη θέση ο Χατζή Μπέης και το ανακαταλαμβάνουν το 1454. Ο Χαιρεντίν Μπαρμπαρόσα το 1537 κατεδαφίζει φρούριο και πόλη. Πριν ακόμη το κάστρο ολοκληρωθεί εκ νέου με την βοήθεια των Ενετών, κατεδαφίζεται ξανά από τους Τούρκους. Οι Ενετοί το 1792 ξαναχτίζουν για τρίτη και τελευταία φορά ένα τέλειο δυνατό φρούριο, που μένει απόρθητο μέχρι το 1819, παρά τις επιθέσεις κυρίως του Αλή πασά των Ιωαννίνων που ψηλά από το κάστρο της Αγιάς - Ανθούσας τους πολιορκεί. Οι Ενετοί δημιούργησαν αρτιότητα σχεδίου άμυνας που μαζί με την φυσική οχύρωση το καθιστούσαν φρούριο ανίκητο. Έξω από το κάστρο οκτώ πύργοι σε διάφορες θέσεις, συμπλήρωναν την άμυνα. Μέσα στο στενό χώρο της ακρόπολης ήταν στοιβαγμένα 400 σπίτια, με τρόπο που να καταλαμβάνουν μικρό χώρο, απυρόβλητα από τη θάλασσα. Στο κάστρο αυτό, ελεύθεροι πολιορκημένοι Παργινοί και Σουλιώτες έδωσαν ηρωικές μάχες και κράτησαν την ελευθερία τους επί αιώνες. Από τη βρύση «Κρέμασμα» εφοδιάζονταν με νερό οι δεξαμενές του κάστρου και τα σπίτια. Το κάστρο για τον εφοδιασμό του, χρησιμοποιούσε τους δύο όρμους: Βάλτου και Πωγωνιάς. Όταν η Πάργα πουλήθηκε στους Τούρκους, ο Αλής το ενίσχυσε ακόμη περισσότερο και εγκατέστησε στην κορυφή του το χαρέμι του, τα χαμάμ, αναμορφώνοντας ριζικά τους χώρους του κάστρου. Στο κάστρο αυτό, ελεύθεροι πολιορκημένοι Παργινοί και Σουλιώτες έδωσαν ηρωικές μάχες και κράτησαν την ελευθερία τους επί αιώνες.Στην τοξωτή πύλη της εισόδου διακρίνονται στο τείχος ο φτερωτός λέων του Αγίου Μάρκου, το όνομα «ΑΝΤΟΝΙΟ BERVASS 1764», εμβλήματα του Αλή πασά, δικέφαλοι αετοί και σχετικές επιγραφές. Θολωτοί διάδρομοι, αίθουσες πυροβολείων, στοές εφοδίων, ισχυροί προμαχώνες με θυρίδες πυροβόλων, θυρίδες ελαφρών όπλων, κρυφή δίοδος προς τη θάλασσα, στρατώνες, φυλακές, αποθήκες και δύο οχυρά στην τελευταία γραμμή αμύνης : δείχνουν αρτιότητα σχεδίου αμύνης που μαζί με την φυσική οχύρωση το καθιστούσαν φρούριο ανίκητο.Σήμερα το κάστρο φωτίζεται και το επισκέπτεται πλήθος κόσμου.

Το Κάστρο της Ανθούσας



Ανάμεσα από την Ανθούσα και την Αγιά σε ύψωμα που δεσπόζει όλης της περιοχής της Πάργας, είναι χτισμένο ένα ογκώδες επιβλητικό φρούριο. Στις 17 Φλεβάρη του 1814 έσπειρε το θάνατο αιφνιδιαστικά στους κατοίκους της περιοχής και ειδικά στην Αγιά. Εκδικήθηκε με αυτόν τον τρόπο τους αυτόνομους αυτούς κατοίκους που είχαν συμμαχήσει με τους Παργινούς. Την ίδια χρονιά ξεγελώντας τον Γάλλο διοικητή Επτανήσου Danzelot με έξυπνη επιστολή, χτίζει και το κάστρο. Ο ευρωπαίος αρχιτέκτονας το έκτισε πολυγωνικό με μεγάλο ύψος τειχών και γενικά σχεδιασμένο για αποτελεσματική άμυνα με μεγάλο πύργο για πυροβόλα.Στη βόρεια πλευρά δύο προμαχώνες και ζεματίστρα προστατεύουν την είσοδο. Στο εσωτερικό υπάρχει θολωτός περιφερειακός διάδρομος στον μεγάλο πύργο με εσωτερικές καμάρες και τόξα. Δύο ρωσικά πυροβόλα που αγόρασε ο Αλής κείτονται στο χώμα. Το κάστρο είναι σήμερα σε καλή κατάσταση. Φαντασμαγορική η θέα του τη νύχτα όταν φωτίζεται σε περίοδο εκδηλώσεων.

Το Κάστρο του Παντοκράτορα



Το στένωμα του κόλπου και ο συνακόλουθος απόλυτος έλεγχος της ναυσιπλοϊας αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα ίδρυσης του. Το 1807 χτίστηκε το φρούριο του Παντοκράτορα για να ελέγχει την είσοδο του κόλπου, με πύλη αθέατη από τη θάλασσα. Το κυρίως τμήμα του οχυρού διαμορφώνεται σε σχεδόν κανονικό πεντάγωνο με υψηλά περιμετρικά τείχη. Το κυρίως οχυρό περιβάλλεται με αντερείσματα, επιθαλάσσιο προμαχώνα, ξηρά τάφρο μεταξύ συστήματος επιθαλάσιου προμαχώνα και κυρίως οχυρού στα νότια και ένυδρη τάφρο στα βόρεια. Η κύρια πύλη βρίσκεται στη βόρεια πλευρά και την προσεγγίζει κανείς αφού προσπεράσει την ένυδρη τάφρο. Το κυρίως εσωτερικό πεντάγωνο φαίνεται ότι αποτελεί και τον αρχικό πυρήνα του οχυρού, ενώ ο περίτεχνος επιθαλάσσιος προμαχώνας αποτελεί μεταγενέστερη κατασκευαστική φάση.

Το κάστρο στα Πέντε Πηγάδια



Το κάστρο στα Πέντε Πηγάδια Βρίσκεται στην περιοχή της Κλεισούρας του Ν. Πρέβεζας. Κτίστηκε στις αρχές του 19ου αι., σε πολύ μικρή απόσταση από το άλλο κάστρο που υπάρχει στην περιοχή. Κατασκευάστηκε στα πλαίσια της τακτικής "του πολυγωνικού συστήματος". Η τακτική αυτή εφαρμόστηκε τον 19ο αι. και επέβαλλε τα μικρά φρούρια-αποσπασμένα οχυρά για την κάλυψη της άμυνας μιας ευρύτερης περιοχής. Σήμερα είναι ερειπωμένο. Το δεύτερο κάστρο των Πέντε Πηγαδιών κτίστηκε στις αρχές του 19ου αι., σε πολύ μικρή απόσταση από το άλλο κάστρο (πρώτο) της περιοχής. Πρόκειται για ένα μικρό κάστρο, που σώζεται στο ύψος σε δύο ορόφους. Σ' όλη τη μορφή του κάστρου διακρίνεται ο δυτικοευρωπαϊκός ρυθμός μπαρόκ. Η τοιχοδομία του κάστρου είναι επιμελής. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στην ανατολική πτέρυγα. Το κάστρο κατασκευάστηκε σύμφωνα με τις γενικές αρχές της οχυρωτικής του 19ου αι. Πρόκειται για την τακτική του "πολυγωνικού συστήματος" που εφάρμοζαν οι Γάλλοι. Σήμερα, το κάστρο βρίσκεται σε σχετικά καλή κατάσταση.

Το κάστρο του Αγίου Γεωργίου



Το κάστρο του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στο νοτιώτερο άκρο της παλιάς πόλης της Πρέβεζας. Το κάστρο του Αγίου Γεωργίου αποτελεί ένα κλασικό δείγμα των οχυρώσεων του Αλή Πασά. Χτισμένο στη νότια έξοδο της τάφρου της πόλης προς τη θάλασσα, διατηρεί σχεδόν ακέραιο τον οχυρό περίβολο του με το κεκλιμένο εξωτερικό τείχος. Το σχήμα που επελέγη είναι εκείνο της περίκλειστης εσωτερικής αυλής και του περιμετρικού τείχους εφοδιασμένου με προμαχώνες ενισχύουν τη βόρεια πλευρά, όπου και η πύλη του οχυρού, ενώ το υπόλοιπο οχυρό με μια ακανόνιστη τριγωνική διάθεση αναπτύσσεται νότια, για να καταλήξει σε άλλον ογκώδη ακανόνιστο προμαχώνα προς την πλευρά της εισόδου στον κόλπο.

Το Κάστρο του Αγίου Ανδρέα



Βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της Πρέβεζας. Κτίστηκε αρχικά από τους Τούρκους, ενώ στα τέλη του 17ου αι. σημειώνονται έργα βελτίωσής του από τους Βενετσιάνους. Το 1807 ο Αλή-Πασάς το βρήκε σχεδόν ερειπωμένο και προχώρησε σε αρκετές επεμβάσεις. Είχε τον έλεγχο του λιμανιού της πόλης. Το κάστρο περιβάλλονταν από την τάφρο(ντάπια), που ήταν έργο του Αλή-Πασά, στις αρχές του 19ου αι. Το κάστρο είναι ένα επίμηκες τετράπλευρο οχυρό με τέσσερις γωνιακούς προμαχώνες και έναν μικρότερο στο μέσο της δυτικής πλευράς. Είναι τοποθετημένο σχεδόν παράλληλα με τη θάλασσα σε μια σχετικά μικρή απόσταση από αυτήν. Παρά τις διαδοχικές επεμβάσεις, το περιβάλλον τείχος του οχυρού διατηρεί σχεδόν αναλλοίωτη την αρχική του θέση και μορφή. Είναι άμεσα ορατά τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του, που είναι η κεκλιμένη του κατασκευή, η άρτια γεωμετρία των γωνιακών προμαχώνων, το βελτιωμένο σύστημα πλαγιοβολών και τα περιφερειακά βελτιωμένα έργα, όπως τα προτειχισμένα και οι προσβάσεις. Το κάστρο σήμερα διατηρείται σε αρκετά μεγάλη έκταση.

Το κάστρο της Μπούκας



Το κάστρο της Μπούκας βρισκόταν στη σημερινή θέση "Παλιοσάραγα". Η κατασκευή του - πιθανόν - άρχισε στα τέλη του 15ου αι. από τους Τούρκους και ολοκληρώθηκε στις πρώτες δεκαετίες του 16ου αι. από τους Βενετούς. Επρόκειτο για σημαντικό όσο και ισχυρό κάστρο. Ελεγχε το λιμάνι της Πρέβεζας και το στόμιο του Αμβρακικού κόλπου. Αποτελούσε τετράγωνο οχυρό με 4 ή 2 πολυγωνικούς πύργους στις γωνίες του. Λειτουργούσε ως βάση της στρατιωτικής διοίκησης και φρουράς της πόλης. Κατεδαφίστηκε από τους Βενετούς το 1699, ενώ αργότερα ο Αλή-Πασάς έχτισε ανάκτορο στα ερείπιά του.

Το Κάστρο της Ρινιάσας (Δέσπως)



Κοντά στο χωριό Ριζά του νομού Πρεβέζης σε ύψωμα φύσει οχυρό, σώζεται το περίφημο κάστρο που προστάτευε την Μεσαιωνική ακρόπολη της Ρινιάσας και ήλεγχε το εμπόριο που γίνονταν από τη θάλασσα και την ξηρά. Κατά τον Μεσαίωνα είχε αναπτυχθεί καστροπολιτεία. Το κάστρο πιθανολογείται οτι κτίστηκε από τον Δεσπότη της Ηπείρου Θωμά τον Α' στα τέλη του 13ου αιώνα για προστασία της Ηπείρου, για αυτό λεγόταν και Θωμόκαστρο. Το 1338 στην επανάσταση κατά της Βυζαντινής επικυριαρχίας, το κάστρο διοικούσε ο Νικηφόρος, γιος του τελευταίου Δεσπότη της Ηπείρου, Ορσίνι. Ο Ιωάννης Καντακουζηνός μετά την κατάληψη των κάστρων της Άρτας και των Ρωγών, έπεισε τον Νικηφόρο να παραδώσει το κάστρο. Οι Βυζαντινοί το διατήρησαν μέχρι το 1350 οπότε κατελήφθη από τους Σέρβους και στη συνέχεια από τους Αλβανούς που το ονόμασαν Ρινιάσα. Ο Κάρολος Τόκο αργότερα, βελτίωσε την οχύρωση, βάζοντας κανόνια (Λουμπάρδες). Εξακολουθούν πόλεμοι κατά των Τούρκων εισβολέων που τελικά το καταλαμβάνουν το 1451. Τον 18ο αιώνα, οι Σουλιώτες πολεμούν κατά του Αλή. Το 1803, η Δέσπω του Γ. Μπότζη, με νύφες και εγγόνια, μάχεται τους Τουρκαλβανούς στου Δημουλά τον Πύργο (στα Ριζά) και βάζει φωτιά στο μπαρούτι, για να μην πέσουν στα χέρια των εχθρών. Ακολουθεί η κατάληψη του κάστρου από τους Σουλιώτες και μάχες για απελευθέρωση της Πάργας. Τέλος με την αποτυχία των ελληνικών στρατευμάτων στη μάχη του Πέτα και της Πλάκας, η Ρινιάσα εγκαταλείπεται οριστικά. Κάτω από το κάστρο η μεγάλη γέφυρα της εθνικής οδού ονομάζεται σήμερα «Γέφυρα της Δέσπως».

Το Κάστρο των Κομνηνών



Βρίσκεται στην πόλη της Άρτας και είναι από τα καλύτερα αξιοθέατα της περιοχής. Πρόκειται για Βυζαντινό κάστρο του 13ου αιώνα που χτίστηκε πάνω στο πανάρχαιο περίτεχνο κάστρο της Αμβρακίας. Οι αρχαίοι Κορίνθιοι αποίκησαν την Αμβρακία το 625 π.Χ. και την περιτείχισαν. Στις βάσεις του Βυζαντινού τείχους, διακρίνονται τμήματα του παλαιού τείχους της Αμβρακίας που χαρακτηρίζεται από την χρησιμοποίηση αρχαίων ογκολίθων με πολύ καλή κατασκευή. Το κάστρο έχει σχήμα μη κανονικού πολυγώνου με μήκος 280 μέτρα, πλάτος 175. Τα τείχη του έχουν ύψος 10 μέτρα και πάχος 2,5 μέτρων. Tο κάστρο αναστηλώθηκε και επεκτάθηκε επί Μιχαήλ Β' της Ηπείρου (1230-1268). Είναι από τα ωραιότερα ελληνικά κάστρα και διατηρείται σε αρίστη κατάσταση με επάλξεις, πύργους και πυλώνες με πολύ λίγες μεταγενέστερες προσθήκες. Ήταν πολύ ισχυρό κάστρο και χρησιμοποιήθηκε από τους επαναστατήσαντες κατά της Βυζαντινής επικυριαρχίας. Έτσι, μόνο με τη διπλωματία ο Ιωάννης Καντακουζηνός έπεισε τον επαναστάτη Βασιλίτζη να το παραδώσει. Κατά το 1204, όταν κατελήφθη η Πόλη από τους σταυροφόρους, εδώ βρήκαν καταφύγιο οι Άρχοντες Άγγελοι Κομνηνοί και ίδρυσαν το Δεσποτάτο της Ηπείρου.Σήμερα στο εσωτερικό του κάστρου στεγάζεται το Δημοτικό Θέατρο της πόλης της Άρτας.

Το Κάστρο της Χίου



Το Φρούριο της Χίου εκτείνεται στα βόρεια του κέντρου της πόλεως και αποτελεί τον περιτειχισμένο πυρήνα της από την εποχή της Γενουοκρατίας και μετά. Η είσοδος γίνεται από την κύρια Πύλη (Porta Maggiore) στο νότιο άκρο του, που κατασκευάσθηκε από τους Βενετούς το 1694, και από την κατεστραμμένη σήμερα "Επάνω Πόρτα" (Portello) στη ΒΔ πλευρά του. Κοντά στην πύλη και στο εσωτερικό του κάστρου βρίσκεται διώροφο κτίσμα, γνωστό ως "Παλάτι Ιουστινιάνι".
Το Φρούριο υπέστη μεγάλες καταστροφές (βομβαρδισμούς 1828, σεισμός 1881), αλλά η μεγαλύτερη αλλοίωση επήλθε στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν κατεδαφίστηκε ολόκληρο το νότιο τείχος για την κατασκευή της προκυμαίας της πόλης της Χίου.
Από τα σημαντικότερα κτίσματα που σώζονται στο εσωτερικό του Φρουρίου είναι η Κρύα Βρύση (ημιυπόγεια δεξαμενή νερού) που ανάγεται στη βυζαντινή εποχή, καθώς και ο ψηλός πύργος, γνωστός ως Κουλάς. Το Φρούριο περιβαλλόταν από ευρεία τάφρο, η οποία σήμερα έχει επιχωματωθεί.
Το Φρούριο της Χίου κατοικείται μέχρι σήμερα.

Μπούρτζι



Το Μπούρτζι είναι μικρή νησίδα μπροστά στο λιμένα του Ναυπλίου καλυπτόμενη πλήρως από παλαιό ενετικό Φρούριο στο οποίο οφείλει και το όνομά της.
Το Φρούριο αυτό αναγέρθηκε από τους Ενετούς μετά την αποχώρηση του Μαχμούτ Πασά το 1473, εφοδιάζοντάς το με νεώτερα πυροβόλα. Το 1502 μεταβάλλοντας οι Ενετοί με οχυρώσεις τη ΝΔ πλευρά της Ακροναυπλίας σε αυτοτελή προμαχώνα με επάλξεις («Πέντε Αδέρφια»), συνέδεσαν αυτόν με τεχνητό βραχίονα από ογκόλιθους στον οποίο και πρόσδεναν αλυσίδα που έφθανε μέχρι το «Μπούρτζι» για τη προφύλαξη του λιμένα και της πόλης. Εξ ου και το όνομα «Λιμένας της Αλύσου».
Μετά τη συνθήκη του Κάρλοβιτς (1698) οι Ενετοί ανήγειραν στη νησίδα ισχυρότατο Πύργο και προμαχώνες με πυροβόλα δημιουργώντας έτσι το γνωστό Φρούριο που δεσπόζει σήμερα την είσοδο του λιμένα του Ναυπλίου.
Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821 το Μπούρτζι καταλήφθηκε το 1822 από 50 οπλοφόρους και 150 «πυροβολιστές» (πυροβολητές) των οποίων ηγούνταν οι Άστιγξ, Άνερμαν, Χάνεκ και Δημήτριος Καλλέργης που τελούσαν υπό την ηγεσία του Γάλλου ταγματάρχη Φ. Γκιουρντέν ο οποίος κανονιοβολούσε το Ναύπλιο από το Μπούρτζι και κατάφερε να ματαιώσει τον «λαθραίο» επισιτισμό των πολιορκούμενων Τούρκων από αγγλικό πλοίο.
Στην αμέσως μετέπειτα 10ετία, κατά τις αιματηρές ελληνικές εμφύλιες εχθροπραξίες (1823 – 1833), δύο φορές αναγκάσθηκε η τότε κυβέρνηση να καταφύγει στο Μπούρτζι για την ασφάλειά της, στις 25 Μαΐου του 1824 και στις 2 Ιουλίου του 1827.
Μετά την έλευση του Βασιλέως Γεωργίου του Α’ και κατ΄ εντολή του, το (1865), το Μπούρτζι αφοπλίστηκε και κατέστη τόπος διαμονής του δημίου της γκιλοτίνας.

Το Φρούριο στα Τρίκαλα



Βόρεια της πόλης των Τρικάλων δεσπόζει επιβλητικό το Φρούριο με τον Πύργο και το Ρολόι του. Οι ρίζες του βυθίζονται στα Κλασσικά και Ελληνιστικά χρόνια.
Ανακατασκευάστηκε ριζικά από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιουστινιανό τον 6ο αιώνα μ.Χ. Αναφέρεται στο χρυσόβουλο (1336) του Ανδρόνικου Γ’ Παλαιολόγου. Με τριπλή περιτείχιση, κατέχει τη θέση της αρχαίας ακρόπολης, που περιβαλλόταν από τείχος κλασσικής εποχής. Πολλές μετατροπές υπέστη το μεσαιωνικό φρούριο και κατά την τουρκοκρατία μετά τις θεσσαλικές επαναστάσεις του 1854 και 1878.
Στο πρώτο διάζωμα, νοτίως, βρέθηκε βαθύ πηγάδι της εποχής της ίδρυσης του φρουρίου.
Στο δεύτερο διάζωμα, στην ανατολική πλευρά, στο κύριο σώμα του φρουρίου, με τον πιο ψηλό τοίχο οι τούρκοι είχαν τοποθετήσει, στα μέσα του 17ου αι. ένα μεγάλο ρολόι. Η καμπάνα του ζύγιζε 650 κιλά και έφερε επιγραφή στα τούρκικα Στην ίδια θέση τοποθετήθηκε το 1936 από το δήμαρχο Τρικκαίων Θ. Θεοδοσόπουλο ένα άλλο ρολόι, ύψους 33 μ., το οποίο βομβαρδίστηκε από γερμανικά αεροπλάνα το 1941.
Δεξιά της πύλης εισόδου, μάλλον του δεύτερου διαζώματος, υπήρχε κατά την βυζαντινή εποχή ο ναός των Αρχαγγέλων (αρχαγγέλου Μιχαήλ), η ονομασία του οποίου βασίζεται σε κάποια επιγραφή ή αναγραφή στα δίπτυχα του ναού και ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα του 13ου αι.μ.Χ.
Στο τρίτο διάζωμα υπάρχει πηγάδι. Από τον πυθμένα του άρχιζε λιθόκτιστο λαγούμι που περνώντας κάτω από το τείχος και ακολουθώντας Β.Α. κατεύθυνση διέσχιζε τη νότια πλαγιά του λόφου του Προφήτη Ηλία και κατέληγε μετά 21 χλμ. στην Καλαμπάκα.
Το Φρούριο φιλοξενεί το υπαίθριο θέατρο όπου κάθε καλοκαίρι ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει ποικίλες θεατρικές παραστάσεις. Μπορεί, επίσης, να επισκεφθεί τον Πύργο του Ρολογιού και να θαυμάσει από ψηλά ολόκληρη την πόλη και μεγάλο μέρος του θεσσαλικού κάμπου.

Φρούριο Καλύβας - Ξάνθη



Το Φρούριο βρίσκεται στην κορυφή του υψώματος Καλές (Κάστρο) σε υψόμετρο 627 μ., 4 χλμ. ΝΑ του εγκαταλειμμένου χωριού Καλύβα. Η θέση του είναι στρατηγική γιατί από αυτό ελέγχεται μεγάλο μέρος της κοιλάδας του Νέστου. Υπάρχει επίσης οπτική επαφή με άλλα φρούρια της παρανέστιας περιοχής. Κατασκευάστηκε από τον Φίλιππο Β΄της Μακεδονίας γύρω στο 340 π.Χ. στη θέση προϋπάρχουσας θρακικής εγκατάστασης της Πρώιμης Εποχής Σιδήρου (9ος-8ος αι.π.Χ.). Χρησιμοποιήθηκε από τον Φίλιππο Ε΄, τον Περσέα, τους Ρωμαίους και τον Ιουστινιανό.
Ο περίβολός του έχει σχήμα ακανόνιστου τραπεζίου με περίμετρο 245μ. και μέγιστο σωζόμενο ύψος 3,50μ. Προστατευόταν με κυκλικούς και τετράπλευρους πύργους από τους οποίους έχουν αποκαλυφθεί έξι, δύο τετράπλευροι και τέσσερις κυκλικοί. Αποκαλύφθηκαν επίσης πύλες. Η κυρίως είσοδος του φρουρίου είναι η λεγόμενη " Πύλη του Πριάπου". Η πύλη αυτή οδηγούσε σε μία εσωτερική αυλή, όπου υπήρχαν δύο δίδυμες πύλες από τις οποίες κατευθυνόταν κανείς σε διαφορετικά τμήματα του φρουρίου. Στο κατώφλι της δυτικής υπάρχουν χαραγμένα πέλματα ποδιών που έχουν μαγική και αποτροπαϊκή σημασία. Στον τοίχο της ανατολικής υπάρχει τετράπλευρη κόγχη για το λατρευτικό αγαλμάτιο κάποιου θεού, προστάτη των πυλών. Ο χώρος αυτός σήμερα δεν είναι ενιαίος, διότι πάνω από την πύλη του Πριάπου έχει χτιστεί ο περίβολος του 2ου αι. μ.Χ. Μία ακόμα πύλη βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του περιβόλου. Η σημαντικότερη κατασκευή του φρουρίου είναι μία δεξαμενή, που αποτελεί μεγάλο τεχνικό έργο της αρχαίας μηχανικής και υδραυλικής. Έχει σχήμα μελισσοκάλαθου, βάθος 12μ. και μέγιστη διάμετρο 8μ. Είναι κατασκευασμένη με λαξευτούς γωνιόλιθους επενδυμένους με ισχυρό υδραυλικό κονίαμα.
Το φρούριο ανακαλύφθηκε από τον Δ. Τριαντάφυλλο το 1973 κατά τη διάρκεια περιοδείας στην ορεινή Ροδόπη, για εντοπισμό αρχαιοτήτων. Ανασκάφτηκε από τον ίδιο, τα χρόνια 1975-1992. Ακολούθησαν εργασίες διαμόρφωσης (1993-1998), περίφραξης κτλ. που θα ολοκληρωθούν με ολοκληρωμένο πρόγραμμα αξιοποίησης του χώρου το οποίο άρχισε να υλοποιείται το 2002 υπό την εποπτεία του ανασκαφέα. Ο χώρος είναι επισκέψιμος.

Ακροκόρινθος



Πάνω από τα ερείπια της Αρχαίας Κορίνθου υψώνεται επιβλητικά ο Ακροκόρινθος, το παλαιότερο κάστρο της Πελοποννήσου, με την άριστη οχύρωσή του. Τα τείχη του επιβλητικά σε έκταση και κατασκευή, έκαναν το κάστρο φοβερό.
Ακόμα και σήμερα, που τα τείχη έχουν υποστεί καταστροφές και τα κτίρια στο εσωτερικό του είναι ερειπωμένα, το κάστρο διατηρεί όλο του το μεγαλείο.
Το ύψος του Ακροκόρινθου είναι 575μ. και η έκτασή του περίπου 250στρ. Το μήκος των τειχών του ξεπερνά τα 3000μ.
Τα τείχη ακολουθούν πολυγωνική διαδρομή και ενισχύονται από πύργους και προμαχώνες.
Το ύψος των τειχών είναι 3 – 5μ. Σε μερικά σημεία όμως ξεπερνούν τα 7μ.
Στον Ακροκόρινθο, σχηματίζονται δύο κορυφές, από τις οποίες η ανατολικότερη είναι ψηλότερη και πιο απόκρημνη.
Το βουνό γύρω-γύρω προστατεύεται με τείχη που διακρίνονται ευκρινώς από μακριά. Το σχήμα τους το καθορίζει η μορφολογία του εδάφους και παρέμεινε το ίδιο από τα κλασσικά χρόνια ως τα νεώτερα.
Ο απόκρημνος λόφος, η ύπαρξη νερού και η σχετικά ομαλή έκταση της κορυφής, που το μήκος της είναι μεγαλύτερο από 800μ., συνετέλεσαν στη δημιουργία οικισμού σε όλες τις εποχές. Αυτή η συνεχής κατοίκηση του χώρου, μέχρι και τα χρόνια της τουρκοκρατίας, είχε σαν αποτέλεσμα πολλές από τις χριστιανικές και προϊστορικές αρχαιότητες να καταστραφούν.
Ερείπια σπιτιών σώζονται πίσω από το δεύτερο και κυρίως πίσω από το τρίτο τείχος. Η έκταση των ερειπίων δείχνει ότι εκεί ζούσε κατά καιρούς και αστικός πληθυσμός (από τον 12ο και μετά τον 14ο αιώνα συνεχώς) και όχι μόνο η φρουρά του κάστρου. Τα σπίτια είναι χτισμένα αμφιθεατρικά και έχουν αμυντική διάταξη.

Το κάστρο της Ρόδου



Το 1988 η UNESCO ανακήρυξε τη Ρόδο «πόλη παγκόσμιας κληρονομιάς». Το χαρακτηρισμό αυτό η πόλη τον οφείλει στο κάστρο της και τη μεσαιωνική πόλη που αυτό περικλείει στα τείχη του, που αντίστοιχα χαρακτηρίστηκαν «μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς».
Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα και πιο καλοδιατηρημένα κάστρα της Ευρώπης.
Τα όρια του κάστρου ορίζονται από τα τείχη του, που με τη σειρά τους οριοθετούν την -μήκους μερικών χιλιομέτρων- τάφρο που το περιζώνει.
Λίγες πετρόκτιστες γέφυρες ενώνουν τη σύγχρονη πόλη με το κάστρο οδηγώντας προς την παλιά μεσαιωνική πόλη που είναι κτισμένη στο εσωτερικό του. Εκτός από τις γέφυρες αυτές, υπήρχε παλαιότερα ένας ακόμα τρόπος πρόσβασης στο εσωτερικό του κάστρου, μέσω κάποιων υπόγειων στοών, στις οποίες μπορούσε κανείς να εισέλθει διαμέσου ορισμένων ανοιγμάτων της τάφρου που διατηρούνται μέχρι και σήμερα. Οι στοές αυτές προχωρούσαν, άλλες προς τη μεσαιωνική πόλη και άλλες προς απομακρυσμένες από το κάστρο τοποθεσίες, εκτεινόμενες μερικές φορές σε μήκος αρκετών χιλιομέτρων. Στις μέρες μας ελάχιστες στοές έχουν παραμείνει βατές, και οι περισσότερες έχουν πια καταρρεύσει ή μπαζωθεί. Η ηλικία των περισσοτέρων απ' αυτές ανάγεται στην εποχή κατασκευής του κάστρου από τους Ιωαννίτες Ιππότες, στις αρχές του 14ου αιώνα μΧ.

Το Φρούριο του Αγίου Γεωργίου στην Κεφαλονιά



Σε λόφο δίπλα στο χωριό Περατάτα, σε απόσταση 5χιλ. από το Αργοστόλι, δεσπόζει το Φρούριο του Αγίου Γεωργίου που οι ντόπιοι αποκαλούν απλώς «Κάστρο». Βρίσκουμε αναφορές σε αυτό ήδη από τον 12ο αι μ.Χ. αλλά η σημερινή του μορφή χρονολογείται στον 16ο αι. Η έκτασή του είναι 16000τμ. και η περίμετρος των τειχών είναι 600μ. Το σχήμα του είναι πολυγωνικό και αποτελείται από τρία μέρη: το εξωτερικό τείχος, τον πεταλοειδή εσωτερικό περίβολο και μια υπερυψωμένη κορυφή στο κέντρο.
Κατά τη διάρκεια της Βενετικής κατοχής ήταν η πρωτεύουσα του νησιού, στην οποία ζούσαν περίπου 15.000 άνθρωποι στο εσωτερικό και στα περίχωρα. Μέσα στο Κάστρο υπήρχαν πολλά στρατιωτικά, διοικητικά, κοινωφελή και εμπορικά κτίρια.
Σήμερα σώζονται πολεμίστρες, παρατηρητήρια, τα ερείπια μιας γέφυρας που χρονολογείται από την γαλλική κατοχή καθώς και μιας καθολικής εκκλησίας. Υπάρχει επίσης ένα τούνελ που ξεκινούσε από το Κάστρο και κατέληγε στη λιμνοθάλασσα του Κουτάβου στο Αργοστόλι. Το τούνελ αυτό χρησίμευε για την περίπτωση που το Κάστρο απειλούταν και έπρεπε να εκκενωθεί. Το κάστρο άρχισε να χάνει τη στρατηγική του σημασία ως αμυντικό έργο ήδη από τον 16ο αιώνα, καθώς παρουσιάστηκε επιτακτική ανάγκη για προφύλαξη των παραθαλάσσιων περιοχών, οπότε και μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα από εκεί στο Αργοστόλι το 1757.


europe-greece.com