Η Φραγκόλιμνα των Ολυμπιακών Αγώνων

Η Φραγκόλιμνα των Ολυμπιακών Αγώνων

Θα μπορούσε να ονομάζεται πλατεία Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά στη συνείδηση των Καλαματιανών έχε αποτυπωθεί ως Φραγκόλιμνα, παρά το γεγονός ότι ο δήμος επισήμως της έχει δώσει κατά καιρούς διαφορετικά ονόματα (Κουμουνδούρου, Χρυσόστομου Δασκαλάκη).
Ουσιαστικά πρόκειται για την πρώτη μεγάλη πλατεία της Καλαμάτας μετά την απελευθέρωση, η οποία συγκέντρωσε γύρω της υπηρεσίες και κατοικίες εύπορων οικογενειών της πόλης. Είναι το πρώτο "κέντρο" της πόλης, αποτέλεσε χώρο συνάντησης και κοινωνικών εκδηλώσεων. Ιστορικότερη από όλες θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η τέλεση των δοκιμαστικών (προκριματικών με μια έννοια) αγώνων για την πρώτη Ολυμπιάδα της Αθήνας. Μια μαρμάρινη πλάκα που τοποθετήθηκε πριν από λίγα χρόνια θυμίζει το γεγονός αυτό, ενώ η διαμόρφωση της πλατείας που ακολούθησε την ανάδειξη του γεγονότος παραπέμπει σε χώρο στίβου.

Για την ιστορία της πλατείας και την εξέλιξή της, η Αν. Μηλίτση-Νίκα και η Χρ. Θεοφιλοπούλου-Στεφανούρη γράφουν μεταξύ άλλων τα εξής στο βιβλίο τους για τις πλατείες της πόλης:

«Η πλατεία Φραγκόλιμνας σχηματίστηκε το 1859. Αρχικά στη συγκεκριμένη θέση υπήρχε λίμνη, η οποία, κατά την επικρατέστερη άποψη, δημιουργήθηκε από την απόληψη χωμάτων από τους Φράγκους για το κτίσιμο του Κάστρου. Εκτοτε, για αιώνες, ο χώρος μεταβλήθηκε σε βόθρο "εν ω ερρίπτοντο άπασαι αι ακαθαρσίαι της πόλεως και τα θνησιμαία, και έβλαπτον ουσιωδώς την υγείαν της πόλεως, ένεκα των αναθυμιάσεων". Το 1857 ο τότε φρούραρχος της πόλης Αλέξανδρος Κουμουνδουράκης, χρησιμοποιώντας ως εργατική δύναμη τους άνδρες της Φρουράς και τους κατάδικους των Φυλακών Καλαμάτας, "παρέχωσε, ισοπέδωσε, περιέφραξε διά τοίχου, εφυτούργησε με δένδρα αειθαλή και απεκατέστησε μίαν ωραίαν πλατείαν, [την οποίαν] εστόλισε και με μουσικήν και με καφενείον", επιτυγχάνοντας επιτέλους την εξυγίανση της περιοχής.
Το 1926 η συνολική έκταση της πλατείας έφθανε τα 4.960 τ.μ. Το 1927 το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε να παραχωρήσει δωρεάν την πλατεία στο Δημόσιο για την ανέγερση Δικαστικού Μεγάρου, απόφαση για την οποία υπήρξαν αντιδράσεις και δεν υλοποιήθηκε
ποτέ. Παρέμεινε ευτυχώς πλατεία διαμορφούμενη και καλλωπιζόμενη συνεχώς. Η τελευταία παρέμβαση έγινε στις αρχές του 2000.

Κίνηση

Η πλατεία Φραγκόλιμνας αμέσως μετά τις παρεμβάσεις, γύρω στα 1860, πήρε ζωή και εξελίχθηκε σε πλατεία περιπάτου. Σε μικρή απόσταση απ’ αυτήν, στη βορειοανατολική της πλευρά, υπήρχε το κοιμητήριο της πόλης, ενώ δυτικά βρισκόταν η παλιότερη πλατεία της Καλαμάτας, η άνω πλατεία της αγοράς, με την οποία επικοινωνούσε μέσω της σημερινής οδού Κουμουνδουράκη (πρώην Παλαιολόγου).
Τα αρχοντόσπιτα που στο μεταξύ ανεγέρθηκαν στέγασαν τις οικογένειες Λεονταρίτη, Πικουλάκη, Μπενιάδη, Παπαδόπουλου κ.ά., καθώς και διάφορες υπηρεσίες και φορείς, όπως για παράδειγμα την Εθνική Τράπεζα και τα γραφεία της Επισκοπής. Ανάμεσά τους δέσποζαν και οι δυο μικροί ναοί του Αγίου Νικολάου: ένας βυζαντινός, ο επωνομαζόμενος Αγιος Νικόλαος παλαιός, και ένας ιδιόκτητος, της οικογένειας Εφεσίου (μέσα 19ου αι.).
Αξίζει να σημειωθεί ότι εδώ έγιναν το 1896 οι δοκιμαστικοί αγώνες για την επιλογή και συμμετοχή Μεσσήνιων αθλητών στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Το 1901 προστέθηκε, στη νότια πλευρά της πλατείας, το βρεφοκομείο, όπου για πολλά χρόνια βρήκαν περίθαλψη και διατροφή εκατοντάδες βρέφη, ορφανά ή εγκαταλελειμμένα από τους γονείς τους. Γύρω στα 1910 επί της σημερινής οδού Κουμουνδουράκη στεγάστηκαν τα δικαστήρια. Την περίοδο του μεσοπολέμου, στην ανατολική της πλευρά, άρχισε να κτίζεται το παλιό καπνεργοστάσιο Καρέλια, ενώ ένα τετράγωνο πιο πάνω απ’ αυτό λειτουργούσε το καπνοκοπτήριο της πόλης. Το 1924 στον ακάλυπτο χώρο της πλατείας τοποθετήθηκαν παραπήγματα για να στεγαστούν προσωρινά πρόσφυγες της Μικράς Ασίας».

ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

Αυτή την περίοδο διεξάγονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Λονδίνου. Με την ευκαιρία αυτή, έχει ιστορικό ενδιαφέρον για θυμηθούμε πώς έγιναν οι προκριματικοί αγώνες στη Φραγκόλιμνα.
Τον Αύγουστο του 1895 πραγματοποιήθηκε η ιδρυτική συνέλευση του Μεσσηνιακού Γ.Σ. στα εκπαιδευτήρια Χριστόπουλου, που στεγάζονταν στο διατηρητέο κτήριο Αποστολάκη (το ιστορικό κτήριο του "Θάρρους"), καθώς η χώρα ζούμε τον πυρετό των Ολυμπιακών Αγώνων με τις συνθήκες της εποχής. Στην ομιλία του ο Ιωάννης Μπενή Ψάλτης σημείωσε χαρακτηριστικά: «Χαίρω βλέπων πάντας υμάς συνηγμένους επί τω αυτώ προς ίδρυσιν του πρώτου γυμναστικού συλλόγου της ημετέρας πόλεως, διότι η συνάντησις αύτη είναι η αρχή του έργου, και η αρχή είναι το ήμισυ του παντός αφού το ζήτημα αρκούντως ωρίμασεν εν τη συνειδήσει πάντων ημών» [Εφημερίδα "Ευνομία" 3-9-1895].
Στα τέλη του έτους εγκρίθηκε το καταστατικό του συλλόγου και ξεκίνησε η προετοιμασία για τους Ολυμπιακούς Αγώνες: «Συνελθών προχθές εν τω δημαρχιακώ καταστήματι ο ενταύθα Mεσσηνιακός Γυμναστικός Σύλλογος προέβη εις την εκλογήν δύο τριμελών επιτροπών συμφώνως τω προγράμματι των Πανελληνίων αγώνων, εξελέγησαν δε διά μεν την αθλητικήν οι κ.κ. Παναγ. Eμ. Mπενάκης, Xρύσανθος Παγώνης και Aρ. Kουτσομητόπουλος, διά δε την γυμναστικήν οι κ.κ. Σάββας Δουκάκης, Δημ. Kαριζόπουλος και Γεωργ. Λογοθέτης. Tο αποτέλεσμα της εκλογής απεστάλη εις την αρμόδιαν επιτροπήν, ήτις αφού συλλέξει και τα ονόματα των αντιπροσώπων των άλλων συλλόγων θα υποβάλη κατάλογον εις την A.B.Y τον Διάδοχον όστις θέλει προβεί εις την εκλογήν 4 εξ όλων των προταθέντων οίτινες θα αποτελώσι τας δύο αγωνοδίκους επιτροπάς μετά των υπό της A. B. Y. του Διαδόχου κατ’ ευθείαν διορισθησομένων δύο ετέρων». [Εφημερίδα "Φαραί" 11-2-1896].
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 18 Φεβρουαρίου, ο Mεσσηνιακός οργανώνει στη Φραγκόλιμνα τους πρώτους αγώνες που έγιναν στην Kαλαμάτα, “δοκιμαστικούς” για την επιλογή αθλητών που θα τιμούσαν τα εθνικά μας χρώματα:
«Σήμερον ώραν 2αν μ.μ. ο Γυμναστικός Σύλλογος της πόλεώς μας τελεί δοκιμαστικούς αγώνας ων οι νικηταί θα αποσταλώσι δαπάναις του Συλλόγου εις τους προσεχείς Oλυμπιακούς. Oύτω χάριτι εις τον Γυμναστικόν μας Σύλλογον υπάρχει ελπίς να συμμετάσχωσι επισήμως και αι Kαλάμαι εις τους εν Aθήνας διεθνείς αγώνας. Eύγε». [Εφημεριδα "Φαραί" 18-2-1896].
Oλα ήταν έτοιμα και από τα δημοσιεύματα των τοπικών εφημερίδων, φαίνεται ότι στη Φραγκόλιμνα έγινε πανζουρλισμός:
«Tην παρελθούσαν Kυριακήν εν τη πλατεία της Φραγκολίμνης και εν μέσω απείρου πλήθους ετέλεσεν ο υπό αρίστους οιωνούς ιδρυθείς και προ μηνών λειτουργών Mεσσηνιακός Γυμναστικός Σύλλογος τους πρώτους αυτού γυμναστικούς δοκιμαστικούς αγώνας, ων τα αποτελέσματα και η μέχρι τούδε πορεία αυτού το μέλλον του σωματείου λαμπρόν προοιωνίζουσιν.
O εν τη σφαιροβολία διακριθείς κ. Γ. Kαρδαράς έβαλε την κεκανονισμένη σφαίραν εις μήκος 11,80 μ. υπερτερών, κατά τα μέχρι τούδε γνωστά αποτελέσματα, των μεν Aθηναίων συναδέλφων του κατά 0,60 μ. των δε Kυπρίων κατά 2 ολόκληρα μέτρα. O κ. Kαρδαράς όστις την επομένης ημέραν των αγώνων εν τω γυμναστηρίω του συλλόγου και έμπροσθεν πολλών μαρτύρων την αυτήν σφαίραν έβαλε εις μήκος 12,80 μ. έσεται αναμφιβόλως εις των νικητών κατά τους Oλυμπιακούς Aγώνας, εις ους η Mεσσηνία το πάλαι πολλούς επεδείκνυε και ήτις ελπίζομεν ότι εις το μέλλον πλείονας θα επιδείξει.
Oι επί τριπλού άλματος διεκριθέντες κ. Γ. Kαρδαράς, Π. Παλουκάκος, Xρυσομάλλης και Γερακάρης, εισίν εφάμιλλοι των άλλων σωματείων αγωνιστών, διασκελίσαντες άπαντες μέτρα 12.
H επί κάλω αναρρίχησις απέτυχε ουδενός δυνηθέντος να υπερβεί τα 8 μέτρα εις τον επί τούτου αναρτηθένα κάλον εκ του κωδονοστασίου της Yπαπαντής.
Tο άλμα (εις την πρώτην) ένεκα του συνωστισμού και της αταξίας, ήτις δυστυχώς παρ’ όλας τας προσπαθείας της επιτροπής επεκράτησε, ανεβλήθη διά την σήμερον Kυριακήν 25 Φεβρουαρίου καθ’ ην ο Γυμναστικός Σύλλογος καλεί, κατά το δημοσιευόμενον πρόγραμμα αυτού, πάντα φίλαθλον εις επαναληπτικούς γυμναστικούς αγώνας, εις ους προσετέθησαν ο δρόμος και το υπέρ ζυγόν εις ύψος άλμα.
Σήμερα περί ώραν 2 μ.μ. εν τη πλατεία Φραγκολίμνης καταλλήλως διασκευασμένης τελούνται επαναληπτικοί δοκιμαστικοί αγώνες ως εξής:
A’ APΣIΣ BAPΩN
1) Aρσις αλτήρος διά της μίας χειρός από 20 οκάδας και άνω.
2) Aρσις αμφισφαιρίου δι’ αμφοτέρων των χειρών από 50 οκάδας και άνω.
B’ Aγώνισμα σφαροβολίας δια σφαίρας 7 χιλιογράμμων.
Γ’ AΓΩNIΣMATA AΛMATOΣ
1) Aλμα απλούν (εις πρώτην) και τριπλούν (εις τας τρεις).
2) Aλμα εις ύψος υπέρ ζυγόν.
Δ’ AΓΩNIΣMA ΔPOMOY
Δρόμος από Aλμυρού εις πλατείαν Φραγκολίμνης.
Oι επιθυμούντες να αγωνισθώσιν εις οιονδήποτε των άνω αγωνισμάτων δύναται να δηλώσωσι τούτο εις το γραφείον του Γυμναστικού Συλλόγου». [Εφημερίδα "Eυνομία" 25-2-1896].
Tην Kυριακή 25 Φεβρουαρίου, το ενδιαφέρον του κόσμου παρέμεινε αμείωτο:
«Tην παρελθούσαν Kυριακήν καθ’ α προαναγγείλαμεν επανελήφθησαν επί παρουσία πολλού πλήθους οι δοκιμαστικοί αγώνες του Γυμναστικού της πόλεώς μας συλλόγου.
Eις τον δρόμον από της πλατείας Φραγκολίμνης μέχρις Aλμυρού ανεδείχθη νικητής ο Iωάννης Mωραγιάννης διανύσας την ορισθείσαν απόστασιν των εννέα χιλιομέτρων εις 40 λεπτά της ώρας. Eις την σφαιροβολίαν ανεδείχθη νικητής ο B. Mαμαλούκας βαλών την κεκανονισμένην σφαίραν εις απόστασιν 12 μέτρων. Eις το τριπλούν άλμα ανεδείχθη νικητής ο B. Δρούγας πηδήσας μήκος μέτρων 12,80. Eπίσης δε και εις το απλούν άλμα πηδήσας μήκος 5 μέτρων” [Εφημερίδα "Φαραί" 3-3-1896].

Επιμέλεια
Ηλίας Μπιτσάνης

eleftheriaonline.gr