Σύρος, η αρχόντισσα των Κυκλάδων

Σύρος, η αρχόντισσα των Κυκλάδων

Μια πόλη μοιρασμένη σε δύο λόφους, ένα νησί μοιρασμένο σε δύο κόσμους. Ορθοδοξία και καθολικισμός διασταυρώνονται στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων και δημιουργούν τη μοναδική της ατμόσφαιρα, που εμποτίζεται και από τη μακρά ναυτική παράδοση των κατοίκων της.

Το παραδοσιακό κέρασμα των μοναστηριών για το «καλώς όρισες» είναι το λουκούμι. Ισως για να είναι γλυκιά η πρώτη γεύση του επισκέπτη. Γλυκιά είναι και η πρώτη γεύση της Σύρου, που φημίζεται για τα λουκούμια της, τα οποία οι πωλητές τους διαλαλούν εισβάλλοντας με ορμή στα πλοία.

Οι δύο λόφοι της Σύρου, των καθολικών με το μοναστήρι του Σαν Τζώρτζη και των ορθοδόξων με τον ναό της Αναστάσεως, συνθέτουν την τόσο γοητευτική εικόνα της
Ο Αγιος Νικόλαος, με τα δυο καμπαναριά και τον γαλάζιο τρούλο, δεσπόζει στην είσοδο του λιμανιού, από την πλευρά των Βαποριών
Το εσωτερικό του ναού του Αγίου Νικολάου
Το κτίριο του Δημαρχείου
Καφεδάκι και κουβεντούλα απέναντι από το Δημαρχείο, στην πλατεία Μιαούλη
Παραδοσιακό κέρασμα με το φημισμένο συριανό λουκούμι
To Νεώριο δίπλα στο λιμάνι αποτελεί οικονομικό πνεύμονα του νησιού
Το μοναστήρι του Σαν Τζώρτζη στον λόφο των καθολικών (Ανω Σύρος)
Η προτομή του Μάρκου Βαμβακάρη στην ομώνυμη πλατεία της Ανω Σύρου, με πανοραμική θέα στην πόλη και στο λιμάνι
Σοκάκια με ταβέρνες πίσω από την πλατεία Δημαρχείου
Στην αγορά της Ερμούπολης
Τα αρχοντικά στα Βαπόρια ζουν «εν μεγίστη οικειότητι μετά της θαλάσσης», όπως είχε διαπιστώσει ο Θεόφιλος Γκοτιέ
To Τελωνείο στο λιμάνι

Η ευχάριστη γεύση της φιλοξενίας είναι η πρώτη αλλά όχι η μοναδική. Οι δύο λόφοι, που συνθέτουν την τόσο γοητευτική εικόνα της πολιτείας, παίζουν ο καθένας τη δική του μουσική – ο ένας μπουζούκι, ο άλλος βιολί ή και κλαρινέτο παλαιότερα – αλλά, τελικά, η συναυλία είναι τόσο αρμονική που δεν χορταίνετε να την «ακούτε». Αυτή είναι η γοητεία της Σύρου.

Η αρμονική συνύπαρξη διαφορετικών στοιχείων, πολιτισμών, κοινωνικών στρωμάτων, θρησκευτικών δογμάτων, αρχιτεκτονικών στυλ, τοπίων, τα οποία τελικά συνθέτουν ένα νησί που δεν μοιάζει με κανένα. Και αυτό το θαύμα της συνύπαρξης εορτάζεται, θα λέγαμε συμβολικά, τη Μεγάλη Παρασκευή, όταν οι ορθόδοξοι Επιτάφιοι διασταυρώνονται με τον καθολικό στους δρόμους της Ερμούπολης.

Η πιο παλιά απεικόνιση πλοίου, από την 3η χιλιετία π.Χ., βρέθηκε χαραγμένη επάνω σε ένα πήλινο σκεύος, στο πρωτοκυκλαδικό νεκροταφείο της Χαλανδριανής, εδώ στη Σύρο. Τα εμπορικά πλοία διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία αυτού του τόπου. Λένε ότι ακόμη και το όνομα του νησιού έχει τις ρίζες του στη γλώσσα των Φοινίκων, αυτών των δεινών εμπόρων της Ανατολικής Μεσογείου.

Αλλά σίγουρα την Ερμούπολη τη βάφτισε ο Κερδώος Ερμής. Και εσείς, μόλις αποβιβαστείτε στη Σύρο από το βαπόρι, βρίσκεστε στον δρόμο για τα... Βαπόρια. Ισως γιατί σε αυτή τη συνοικία κατοικεί η φιλοσοφία της Ερμούπολης. Για να «επιβιβαστείτε» στα Βαπόρια, χάνεστε πρώτα στα περάσματα των νεοκλασικών κτιρίων πίσω από την προκυμαία.

Η πολιτεία «αναπνέει» στη μεγάλη πλατεία του Δημαρχείου, την πλατεία Μιαούλη, και παίρνει μια ανάσα στις μικρότερες, όπως η πλατεία Θεάτρου ή αυτή του Αγίου Νικολάου στην είσοδο των Βαποριών. Στην πλατεία Θεάτρου βρίσκεται το φημισμένο θέατρο «Απόλλων», το οποίο άρχισε να λειτουργεί το 1864 με την παράσταση του «Ριγολέτου» του Βέρντι. Σε αυτό το θέατρο, κοντά έναν (χρυσό για την Ερμούπολη) αιώνα μετά, έδωσε το 1953 την τελευταία παράσταση της ζωής της η Μαρίκα Κοτοπούλη.

Ο αθεράπευτα Συριανός Μάνος Ελευθερίου θα γράψει σε ένα κείμενο υπό τον τίτλο «Γεύση από λουκουμόσκονη»: «Τα εκατοντάδες θεατρικά έργα πρόζας τα οποία παρουσιάστηκαν ως το 1953 δεν ξαναπαίχτηκαν ποτέ σε κανένα θέατρο της επικράτειας. Οι όπερες παίζονται και ξαναπαίζονται. Με τον ίδιο ενθουσιασμό. Τα αισθήματα παραμένουν. Οι διαδικασίες αλλάζουν. Και αυτός ο τόπος, η χώρα μας, που διαρκώς αλλάζει και διαρκώς είναι ίδια. Το ίδιο και η Σύρα, η Σύρος, η Ερμούπολη, η Ανω Χώρα, τα βουνά, οι εξοχές, οι άνθρωποι...».

Τα Βαπόρια είναι πάντα εκεί, με τα αρχοντικά να ζουν «εν μεγίστη οικειότητι μετά της θαλάσσης», όπως είχε διαπιστώσει ο Θεόφιλος Γκοτιέ, και «προχωρούν» μέσα στη γαλήνια ή στη φουρτουνιασμένη θάλασσα σαν πραγματικά καράβια. Και όταν περιδιαβάζεις ανάμεσά τους, μπαίνεις στις αυλές τους με τις σιδεριές και τους φοίνικες ή περνάς τις μεγάλες πόρτες τους, είναι σαν να βρίσκεσαι στην κουβέρτα ενός πλοίου που σε ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο.

Είναι ίσως γιατί όντως χτίστηκαν με τέτοια δρομολόγια προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, από πρόσφυγες Κασιώτες, Ψαριανούς, Χιώτες, Σμυρνιούς, Κρητικούς, οι οποίοι, όταν καταστράφηκαν οι τόποι τους μετά την Επανάσταση του 1821, ήρθαν εδώ με μόνο εφόδιο την τέχνη τού να σε υπακούει ένα καράβι. Ετσι έχτισαν και μια περίλαμπρη εκκλησιά με δύο καμπαναριά και γαλάζιο τρούλο, του προστάτη αγίου τους, του Αγίου Νικολάου. Ετσι θεμελίωσαν τις εξοχικές βίλες στην Ντελαγκράτσια.

Οσο αυτά συνέβαιναν κάτω στο λιμάνι και στη σκιά του λόφου της Αναστάσεως, επάνω στον άλλο λόφο, με το μοναστήρι του Σαν Τζώρτζη στην κορυφή, η Ανω Σύρος, στο χρώμα της ώχρας, διατηρούσε τον μεσαιωνικό χαρακτήρα της. Ενας άλλος κόσμος, χαμένος στα στενά δρομάκια, ζούσε σε μια πραγματικά κυκλαδίτικη χώρα, με απίθανη θέα προς την Ερμούπολη και το πέλαγος. Σε αυτά τα στενά περιφέρεται τη Μεγάλη Παρασκευή ο Επιτάφιος της Καθολικής Μητρόπολης του Αγίου Γεωργίου, αφού εδώ οι καθολικοί και οι ορθόδοξοι γιορτάζουν μαζί το Πάσχα.

Οταν στην Ερμούπολη ακούγονταν άριες, στην Ανω Σύρα μουρμούριζε μελαγχολικά το μπουζούκι: «Σύρα, η Απάνω Χώρα σου / με την ανηφοριά σου / με τα πολλά σκαλάκια σου / και με το Σα Μπαστιά σου». Ετσι την τραγούδησε κάποιος που βγήκε από τα σπλάχνα του σφιχτοδεμένου οικισμού, ο θρυλικός Μάρκος Βαμβακάρης. Με τη «Φραγκοσυριανή» του όχι μόνο περιγράφει την ψυχή της Σύρου αλλά ξεναγεί τον επισκέπτη στην πιο δημοφιλή διαδρομή του νησιού: από την Ερμούπολη πιάνει την παραλία και φτάνει πρώτα την αμμουδιά της Αζολίμνου και μετά της Βάρης και του Μεγάλου Γιαλού ως την αρχοντική Ντελαγκράτσια. Εκεί κοντά είναι η παραλία Κόμητο και οι Αγκαθωπές.

Τι απέμεινε από τη Φραγκοσυριανή; Ο Φοίνικας και ο Γαλησσάς με την Παναγία Μπακού πάνω από μια παραλία που προτιμούν γυμνιστές, δύο ειδυλλιακοί όρμοι. Από εκεί ο εσωτερικός δρόμος σε οδηγεί ξανά πίσω στην Ερμούπολη (απόσταση 7 χλμ.). Την άλλη, τη λιγότερο γνωστή διαδρομή, την περιγράφει ένα παραδοσιακό δίστιχο: «Να ’χα νερό απ’ τον Σύριγγα / σταφύλι από τα Χρούσα / κι ένα κλωνί βασιλικό από την Κυπερούσα». Ξεκινά από την Ανω Σύρα και τραβά προς την Απάνω Μεριά. Στη διασταύρωση, ο ένας κλάδος πάει κατά Παπούρι, Αετό, Πλάτος και Χαρτιανά, ενώ ο άλλος για Κυπερούσα, Λυγερό, Χαλανδριανή και τον Σύριγγα (με την πηγή του καλού νερού) και τη δυσπρόσιτη παραλία Λία.

Ετσι, ο περιηγητής φτάνει στον Σαν Μιχάλη (απ’ όπου η ονομαστή γραβιέρα), 7,5 χλμ. από την Ερμούπολη, για να απολαύσει τη θέα του πελάγους την ώρα του ηλιοβασιλέματος.

ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
Ο Ξενώνας της Λίλας (τηλ. 22810 82738) στο κέντρο της Ερμούπολης, ένα καλόγουστα διακοσμημένο αρχοντικό με φωτεινή σουίτα. Στα Βαπόρια, το εντυπωσιακό Αρχοντικό Βούρλη (τηλ. 22810 88440) έχει ανοιχτές τις πόρτες και τα παράθυρα στο πέλαγος. Στους εσωτερικούς χώρους, τα διάφανα υφάσματα αφήνουν το φως να πλημμυρίζει τα δωμάτια. Στα Βαπόρια υπάρχει επίσης ο ωραίος ξενώνας Αρίων (τηλ. 22810 81749). Σημειώστε επίσης το Ομηρος (τηλ. 22810 84910) στο κέντρο της Ερμούπολης, το ξενοδοχείο Σύρου Μέλαθρον (τηλ. 22810 86495) στα Βαπόρια, τον Ερμή (τηλ. 22810 83011) και το Dolphin Bay (τηλ. 22810 42924) στον Γαλησσά.

ΠΟΥ (ΚΑΙ ΤΙ) ΝΑ ΦΑΤΕ
Στην Ερμούπολη, κοντά στην πλατεία Μιαούλη, στην ταβέρνα Οινοπνεύματα για ανωσυριανό κοτόπουλο ή σκορδάτο χοιρινό φιλέτο, στον Αμβυκα, στο λιμάνι, για ιταλική κουζίνα, στον Ταρσανά – ένας διαφορετικός κόσμος μέσα στο πραγματικό καρνάγιο – για τηγανητό ψαράκι, χταπόδι και ναυτικά γλέντια. Επίσης στο Αρχονταρίκι και στο Περί τίνος, στην πλατεία Μιαούλη, και στα Γιάννενα στο νησάκι.

Στον Σαν Μιχάλη, στις ταβέρνες με την καταπληκτική θέα Σαν Μιχάλης για ψητά, στην Ανω Σύρα στον πασίγνωστο Λιλή και στον Μύτακα για καλά κρέατα. Στο Λυγερό, στο ομώνυμο ταβερνάκι.

Στον Φοίνικα, στις Φοράδενες και, για γκουρμέ πιάτα, στη Φιλομήλα στην Αζόλιμνο.

ourlife.gr