Ολος ο κόσμος του Καζαντζάκη

«Φτάσε όπου δε μπορείς». Το καζαντζακικό έργο βρίθει από τέτοιες φράσεις με βαθύ νόημα. Μερικές απ΄ αυτές διαβάζουμε διάσπαρτες στην έκθεση για τα 130 χρόνια από τη γέννηση, στις 18 Φεβρουαρίου του 1883, του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα, στον «Ελληνικό Κόσμο» (Πειραιώς 254), που ξεκινά την Πέμπτη και θα διαρκέσει μέχρι τον Μάιο.



Πρόκειται για μια μεγάλη και πυκνή έκθεση, που πρώτη φορά γίνεται στην Αθήνα και είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού, των εκδόσεων Καζαντζάκη και του Μουσείου Καζαντζάκη στην Κρήτη.
Ετσι, ο επισκέπτης θα δει εκθέματα για πρώτη φορά που βγαίνουν στο φως ή που συγκεντρώνονται στον ίδιο χώρο. Θα ανακαλύψει άγνωστες πτυχές και ευαίσθητες πλευρές του πολυσχιδούς Κρητικού, του διασημότερου ελληνικού λογοτεχνικού ονόματος, μαζί με τον Καβάφη, στο εξωτερικό.
Ενα χειρόγραφο σημειωματάριο-λεύκωμα, στο οποίο έγραφαν από κοινού ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Αγγελος Σικελιανός είναι από τα πιο εντυπωσιακά εκθέματα. Οι δύο φίλοι μετέγραφαν ό,τι τους ενδιέφερε και ανάμεσα στις σελίδες έβαζαν λουλουδάκια. Το λεύκωμα, όπως μας πληροφορεί η Νίκη Σταύρου των εκδόσεων Καζαντζάκη, δεν έχει μεταγραφεί ακόμη και εμφανίζεται δημοσίως για πρώτη φορά. Οι σπάνιες φωτογραφίες για τη ζωή του, αλλά και τα προσωπικά του αντικείμενα, όπως η βαλίτσα, το γραφείο, η καρέκλα του και η γραφομηχανή όπου η σύζυγός του, Ελένη Σαμίου, δακτυλογραφούσε το έργο του (την «Οδύσσεια» επτά φορές), τραβούν αμέσως το βλέμμα.



Θησαυροί
Ωστόσο, δέκα προθήκες κρύβουν αληθινούς θησαυρούς, τεκμήρια για τον βίο, το έργο, την προσωπική ζωή και την προσωπικότητα του Καζαντζάκη: Ενα γράμμα που έγραψε εκ μέρους όλων των συμμαθητών του, αποχαιρετώντας τη σχολική ζωή. Οι αυθεντικές μήτρες του χαράκτη Τάσσου για την εικονογράφηση των δύο παιδικών βιβλίων του συγγραφέα, «Τα παλάτια της Κνωσού» και «Μέγας Αλέξανδρος» (παρουσιάζεται το δακτυλογραφημένο κείμενο από την Ελένη Σαμίου με δικές του σημειώσεις). Τα ραβασάκια που αντάλλασσε με τον πρώτο του έρωτα, την Κάθλιν Φορντ, δασκάλα του στα αγγλικά. Ο χάρτης που χρησιμοποίησε με τον Σικελιανό για το ταξίδι τους στο Αγιον Ορος. Μαζί και κλαδιά αμυγδαλιάς με το απόσπασμα από την «Αναφορά στο Γκρέκο»: «Είπα στη μυγδαλιά. ?Αδελφή μίλησε για το Θεό... και η μυγδαλιά άνθισε».



Κοχύλια αλλά κι ένα μαντίλι που ανακαλύφθηκε σε σεντούκι της χήρας Καζαντζάκη, καλά προστατευμένο, το οποίο εικάζεται ότι ήταν αυτό που τύλιγε κρητικό χώμα και είχε πάντα μαζί του στα ταξίδια.
Είναι μερικά από τα εκθέματα στις προθήκες, που μαζί με τα χειρόγραφα, τις πρώτες εκδόσεις και τις μεταφράσεις (σε εξήντα γλώσσες) συνθέτουν τον καζαντζακικό κόσμο, ο οποίος αναπτύσσεται και μέσα από πολυμεσικές εφαρμογές (βίντεο), όπως μας λέει η Μαρία Γρηγοροπούλου, υπεύθυνη Τμήματος Μουσειοπαιδαγωγών του Ελληνικού Κόσμου.



Σύσσωμη η Κρήτη
Από την έκθεση «130 χρόνια Νίκος Καζαντζάκης» δεν λείπουν οι αναφορές στην πολιτικοκοινωνική του δράση, τις βραβεύσεις, αλλά και το Νόμπελ που δεν πήρε και τον αφορισμό που τελικά δεν του έκανε η Εκκλησία, παρά την απειλή. Ωστόσο, το κατεστημένο ήταν πάντα αμήχανο μπροστά στη διεθνή εμβέλεια του συγγραφέα. Αλλοτε κρατούσε αποστάσεις από τον «κομμουνιστή» Καζαντζάκη κι άλλοτε παρεμπόδιζε, παρεμβαίνοντας στη Σουηδική Ακαδημία, να πάρει το Νόμπελ. Κι όταν πέθανε (26 Οκτωβρίου 1957) δεν έγιναν όσα έπρεπε για έναν μεγάλο συγγραφέα.
Μόλις έφτασε η σορός του από τη Γερμανία, η Εκκλησία αρνήθηκε να παραχωρήσει ναό για προσκύνημα. Αποφασίστηκε να ταφεί στην Κρήτη (Νάπια Μορτινέγκο). Τα δύο πούλμαν που είχε διαθέσει ο Ωνάσης για να ακολουθήσουν τη σορό στο αεροδρόμιο ήταν σχεδόν άδεια. Ομως η Κρήτη τον αποχαιρέτησε σύσσωμη. Αλλά ο στρατιωτικός ιερέας Σταύρος Καρπαθιωτάκης, που δέχτηκε να συνοδέψει τη σορό στον τάφο, τιμωρήθηκε με δυσμενή μετάθεση, ενώ οι νεαροί τότε Βασίλης Βασιλικός και Αρης Φακίνος, στρατιώτες στο νησί, τιμωρήθηκαν γιατί πήγαν στην κηδεία.

-Παντοτινές μυρωδιές Κανέλα και μοσχοκάρυδο που είχε πάντα στο γραφείο του ο Νίκος Καζαντζάκης, για να του θυμίζουν τις μυρωδιές του σπιτιού του στην Κρήτη, βρίσκονται σε μια προθήκη της έκθεσης.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ
dirouboula@pegasus.gr

ΕΘΝΟΣ