Σπουδές

Σπουδές

Τι να σπουδάσω; Πώς να αξιοποιήσω τα χρόνια των σπουδών μου; Αυτά τα ερωτήματα απασχολούν πια σχεδόν όλους τους νέους και τις νέες, μιας και φθάσαμε σε μια εποχή όπου η τριτοβάθμια εκπαίδευση θεωρείται μάλλον αυτονόητη. Εδώ θα συζητήσουμε τόσο το θέμα της επιλογής σχολής – κάτι που αφορά όσους είναι ακόμη μαθητές – όσο και το θέμα του πώς να διανύσει κάποιος τα χρόνια των σπουδών του ώστε να βγει ωφελημένος – κάτι που αφορά περισσότερο αυτούς που ήδη σπουδάζουν.

Η επιλογή σχολής, είναι καλό να γίνεται σύμφωνα με δύο κριτήρια: Πρώτον, μου αρέσει αυτό το θέμα, αυτό το αντικείμενο (-και επίσης, είμαι ικανός να αντεπεξέλθω στις απαιτήσεις της σχολής); Δεύτερον, αν τελειώσω αυτή τη σχολή, θα έχω καλές πιθανότητες εργοδότησης; Έχεις κάνει καλή επιλογή όταν και στις δύο πιο πάνω ερωτήσεις μπορείς να απαντήσεις θετικά.

Τα πρώτο κριτήριο έχει να κάνει περισσότερο με σένα: Με τις δικές σου κλίσεις, τα δικά σου ταλέντα, τα δικά σου οράματα. Το τι θέλω και το τι μπορώ, είναι καταστάσεις που είναι αλληλένδετες χωρίς όμως πάντοτε να ταυτίζονται. Όταν θέλεις κάτι, πιο πρόθυμα καταβάλλεις τον κόπο που χρειάζεται ώστε να το “μπορέσεις”. Ή αντίστροφα, όταν σε κάτι τα καταφέρνεις καλά, αυτό το κάτι σου φαίνεται έπειτα πιο ευχάριστο, πιο επιθυμητό. Υπάρχει όμως και η περίπτωση όπου – με βάση κάποια επιθυμία δική μας ή κάποιων άλλων – βάζουμε ένα στόχο που είναι πέραν των δικών μας δυνατοτήτων, είτε διότι δεν έχουμε τα απαιτούμενα “τάλαντα” (- ο κάθε άνθρωπος είναι προικισμένος με τα δικά του χαρίσματα), είτε διότι κατά βάθος δεν είναι κάτι που επιθυμούμε.

Εδώ είναι καλό να θυμηθούμε ότι τελικά εμείς είμαστε που θα υποστούμε τις συνέπειες των επιλογών μας, τόσο στα χρόνια των σπουδών όσο και έπειτα στην επαγγελματική μας σταδιοδρομία, και όχι οι γονείς μας ή οποιαδήποτε άλλα τυχόν πρόσωπα προσπαθούμε να ευχαριστήσουμε επιλέγοντας τη σχολή που εκείνοι θα ήθελαν να ακολουθήσουμε. Διάλεξε λοιπόν τη σχολή που ανταποκρίνεται στους δικούς σου πόθους και στα δικά σου χαρίσματα, χωρίς περιττές τύψεις ότι δήθεν έτσι “στενοχωρείς” τους δικούς σου. Όποιες φιλοδοξίες και αν έχουν για μας οι γονείς μας, πάνω απ’ όλα θέλουν να μας βλέπουν ευτυχισμένους. Αν εσύ καταλήξεις αύριο να δυστυχείς διότι βρέθηκες να είσαι εγκλωβισμένος σε ένα επάγγελμα που δε σε εκφράζει, τότε είναι που οι γονείς σου θα στενοχωρηθούν πραγματικά. Άκουσε λοιπόν αν θέλεις, τη γνώμη των γονιών σου ή και άλλων ανθρώπων που σε γνωρίζουν καλά, γνωρίζοντας όμως ότι η ευθύνη της τελικής απόφασης βαρύνει αποκλειστικά εσένα.

Το δεύτερο κριτήριο που θέσαμε πιο πάνω – το να μπορώ με αυτή τη σχολή να βρω στο μέλλον εργοδότηση – δεν έχει να κάνει τόσο πολύ με σένα, όπως το πρώτο κριτήριο, όσο έχει να κάνει με τις πραγματικότητες της κοινωνίας που ζούμε σήμερα. Προσπάθησε λοιπόν να έχεις τα μάτια σου ανοιχτά από νωρίς σε αυτό το ζήτημα, βλέποντας όχι μόνο ποιοι τομείς προσφέρουν σήμερα εργοδότηση, αλλά επίσης ποια είναι η τάση για το μέλλον: Μερικοί τομείς μπορεί να προσέφεραν τα τελευταία χρόνια πολλές θέσεις εργασίας, αλλά τώρα να έχουν κορεσθεί. Άλλοι τομείς μπορεί να μην έχουν δώσει ακόμη πολλές δουλειές, να παρουσιάζουν όμως αυξητική τάση και άρα να υπόσχονται πολλά για το μέλλον. Για να αποκτήσεις αυτές τις πληροφορίες, καλό είναι να μπεις στη συνήθεια να συζητάς με το Σύμβουλο Καθοδήγησης στο σχολείο σου, του οποίου δουλειά είναι να γνωρίζει τι περίπου προσφέρεται έξω στην κοινωνία στον τομέα της εργοδότησης. Πέραν τούτου, έχεις να μάθεις πολλά συζητώντας γύρω από αυτό το θέμα με τους μεγαλύτερούς σου γενικότερα, με όσους ήδη “παλεύουν” στον κόσμο της καθημερινότητας. Χρήσιμο επίσης θα ήταν να μάθεις να κοιτάζεις και στις εφημερίδες, στις σελίδες όπου υπάρχουν αγγελίες με προσφερόμενες θέσεις, ώστε να πάρεις μια ιδέα του τι περίπου ζητείται.

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται, αν σκοπεύεις να σπουδάσεις σε σχολή του εξωτερικού. Τα κριτήρια αναγνώρισης ξένων πτυχίων είναι πολλές φορές πολύπλοκα, και υπάρχει ο κίνδυνος, αν δε μεριμνήσεις να μάθεις τι γίνεται από την αρχή, να βρεθείς κάποια μέρα με ένα πτυχίο στο χέρι για το οποίο εσύ κοπίασες, αλλά που - για τις επίσημες αρχές του κράτους - να μη θεωρείται αναγνωρισμένο για σκοπούς εργοδότησης. Και σε αυτό το θέμα μπορεί να σου δώσει περισσότερες πληροφορίες ο Σύμβουλος Καθοδήγησης στο σχολείο σου.

Όταν έχεις ξεκαθαρίσει αφ’ ενός τι είναι αυτό που εσύ θα επιθυμούσες να σπουδάσεις και αφ’ ετέρου τι είναι αυτό για το οποίο υπάρχει ζήτηση στο χώρο της εργασίας, τότε θα είσαι σε θέση να βρεις το “σημείο” όπου αυτοί οι παράγοντες συναντιούνται. Για παράδειγμα, αν έχεις ξεκαθαρίσει ότι θα σου άρεσε να κάνεις κάτι δημιουργικό, τότε το μόνο που απομένει είναι να ρωτήσεις τον εαυτό σου ποιες είναι οι προσφερόμενες εργασίες όπου αυτή η δημιουργικότητά σου θα μπορούσε να εκφραστεί, και ποια είναι η σπουδή που θα σε οδηγήσει σε αυτό τον εργασιακό χώρο. Αν, στην επιλογή σχολής που θα κάνεις, τηρήσεις αυτή την ισορροπία μεταξύ “οραματισμού” και “ρεαλισμού”, θα έχεις καλύτερες προοπτικές ευτυχίας και επιτυχίας παρά αν αφεθείς και δεις το πρόβλημα μόνο “ρεαλιστικά”, ως υπόθεση εξεύρεσης εργασίας και τίποτε άλλο, ή μόνο ως ένα όνειρο, ως υπόθεση ικανοποίησης προσωπικών πόθων/επιδιώξεων και τίποτε άλλο.

Θα δούμε τώρα, εν συντομία, μερικά από τα συχνότερα προβλήματα που παρουσιάζονται στα χρόνια των σπουδών.

Το πρώτο και συχνότερο πρόβλημα, έχει να κάνει όχι τόσο με εμάς τους ίδιους, όσο με τις ατέλειες του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Πανεπιστημιακή μόρφωση δε σημαίνει πάω για τέσσερα χρόνια σε μια σχολή, απομνημονεύω κάποια βιβλία, δίνω έπειτα κάποιες εξετάσεις για να αποδείξω πόσο καλά τα απομνημόνευσα, και φεύγω. Η ουσία της μόρφωσης είναι να εμβαθύνουμε στο αντικείμενο που επιλέξαμε, να επιτρέψουμε στη γνώση να μιλήσει μέσα μας και να μας μεταμορφώσει. Η κάθε σχολή έχει τις δικές της προκλήσεις, ένα τρόπο σκέψης ίσως που χρειάζεται να κατακτηθεί από εμάς, ή ακόμη, κάποιες πρακτικές δεξιότητες που ίσως χρειάζεται να αποκτήσουμε ώστε αργότερα να τις εφαρμόσουμε. Ας μην μας παρασύρει λοιπόν το σύστημα αξιολόγησης, από την υγιή στάση της φιλομάθειας που θα έπρεπε να μας διακατέχει, σε μια νοσηρή και ανιαρή κατάσταση σκέτης απομνημόνευσης. Αν αγαπήσουμε με ειλικρίνεια το θέμα που σπουδάζουμε, τότε οι καλοί βαθμοί στις εξετάσεις θα ακολουθήσουν με τρόπο φυσιολογικό.

Ένα άλλο πιθανό πρόβλημα είναι, από το πολύ διάβασμα, να φτάσουμε στο σημείο να είμαστε “κεφάλι και τίποτε άλλο”. Όσο σημαντική και αν είναι η φροντίδα της μελέτης – και είναι βέβαια σημαντική – εξ’ ίσου σημαντικό είναι να τηρούμε κάποιες ισορροπίες ώστε να μη χάσουμε την επαφή με τον εαυτό μας ως ψυχική, κοινωνική και σωματική οντότητα. Άφηνε λοιπόν λίγο χρόνο ελεύθερο για τον εαυτό σου, ώστε να δεις και κάποιους φίλους, ή ώστε να ασχοληθείς με κάποιο άθλημα που σου αρέσει, ή ακόμη, απλά για να κάτσεις ήσυχα για λίγο χωρίς να φροντίζεις για ο,τιδήποτε. Αν τηρήσεις αυτές τις ισορροπίες θα απαλλαχθείς από άγχη, καταθλίψεις και άλλες εντάσεις που πιθανόν να βίωνες αν ήσουν μονόπλευρα προσηλωμένος στα μαθήματά σου. Πέρα από τη βελτίωση της ψυχικής σου υγείας, είναι επίσης πιθανό να πετύχεις και καλύτερους βαθμούς στις εξετάσεις σου.

Ένα τρίτο πιθανό πρόβλημα, στο αντίθετο άκρο από το προηγούμενο, είναι όταν – λόγω του γεγονότος ότι οι περισσότερες παραδόσεις έχουν προαιρετική παρακολούθηση – δεν τα καταφέρνουμε να δομήσουμε την καθημερινότητά μας με δημιουργικό τρόπο: Ξυπνούμε μετά το μεσημέρι, περνούμε ατέλειωτες ώρες στις καφετέριες, μελετούμε ελάχιστα, κ.ο.κ. Με αυτό τον τρόπο περνούν οι μήνες, περνούν τα χρόνια και το πτυχίο είτε δεν έρχεται καθόλου είτε έρχεται με πολύ χαμηλό βαθμό. Αυτός ο “τρόπος ζωής” μπορεί να φαίνεται ευχάριστος εκείνες τις ώρες, όταν όμως περάσουν λίγα χρόνια και αρχίσουμε να βιώνουμε το αδιέξοδο στο οποίο έχουμε βρεθεί είναι πιθανό να στραφούμε στο παρελθόν μας με πικρία και να αποστραφούμε την κάθε στιγμή που άλλοτε χαρήκαμε. Η μη-αποδοχή του κόπου, έχει συνήθως το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιδιώκαμε. Ας αντιληφθούμε λοιπόν από τώρα πού βαδίζουμε, ώστε να κάνουμε τις απαιτούμενες διορθώσεις στην πορεία μας χωρίς να χρειαστεί να βιώσουμε πρώτα τις συνέπειες. Αν δεν μπορούμε περισσότερο, ας προσπαθήσουμε να αφιερώνουμε τουλάχιστον τέσσερις έως πέντε ώρες στις σπουδές μας κάθε μέρα, και έπειτα ας ξεκουραζόμαστε χωρίς τύψεις.

Όταν πηγαίνουμε για πρώτη φορά στο Πανεπιστήμιο, ένα από τα πράγματα που κάνουν αμέσως εντύπωση είναι οι διάφορες ιδεολογίες – πολιτικού, κοινωνικού ή άλλου περιεχομένου – που κυκλοφορούν εκεί. Μέσα σε όλο αυτό το πέλαγος ιδεών και αντιλήψεων, δεν είναι παράξενο αν σε κάποιο σημείο μπερδευτείς. Ο βασικός κίνδυνος είναι ότι, με το να αφήσεις τον εαυτό σου να ασχολείται συνεχώς με διάφορες ιδεολογίες, είναι πιθανό να χάσεις την αίσθηση της άμεσης προσωπικής σου ευθύνης απέναντι στον εαυτό σου, στους ανθρώπους που σε περιβάλλουν, στην καθημερινότητά σου. Μπορεί να μιλάς για την ανάγκη κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά να αδικείς σε κάτι τον συγκάτοικό σου, κάποιο φίλο σου, τον αδελφό ή την αδελφή σου, το γονιό σου. Μπορεί να μιλάς για την ανάγκη κάθαρσης στον πολιτικό χώρο, αλλά να αφήνεις τον εαυτό σου να παρασύρεται σε συνήθειες που φθείρουν το σώμα ή την ψυχή. Μάθε λοιπόν να βλέπεις – και να φροντίζεις - ταυτόχρονα και στα δύο επίπεδα: Των μεγάλων και καυτών κοινωνικών θεμάτων από τη μια, αλλά και της δικής σου “μικρής” καθημερινότητας από την άλλη. Μόνο τότε θα είσαι σε θέση να προσφέρεις με ουσιαστικό τρόπο στην κοινωνία.

Ένα άλλο πρόβλημα – το τελευταίο που θα μας απασχολήσει εδώ – αφορά τα παιδιά που είχαν ιδιαίτερα αυστηρή ανατροφή στο σπίτι τους, και τώρα που βρίσκονται στο πανεπιστήμιο βρίσκουν τον εαυτό τους να φέρεται μάλλον περίεργα: Κάνουν πράγματα ριψοκίνδυνα ή ακραία, διασκεδάζουν μέχρι πολύ αργά κάθε βράδυ κ.ο.κ. Εδώ βασικά μιλάμε για μια κατάσταση αντίδρασης, όπου από τα πολλά “πρέπει” του σπιτιού ένας νέος ή μια νέα στρέφεται στο άλλο άκρο, όπου δεν υπάρχει κανένα “πρέπει” και όπου όλα επιτρέπονται. Η φυσική συνέπεια αυτής της στάσης, είναι να φθάσει αυτός ο νέος άνθρωπος στο σημείο να πληγωθεί από κάποια κατάσταση στην οποία μπήκε χωρίς περίσκεψη.

Καλύτερη στάση, για ένα νέο που βρίσκεται σε αυτή τη θέση, θα ήταν να αξιοποιήσει τα χρόνια των σπουδών του ώστε να καλλιεργήσει τα δικά του εσωτερικά κριτήρια για το τι είναι σωστό και τι είναι λάθος, ώστε να αναπτύξει τη δική του κρίση. Η παράλειψη ίσως των γονιών, ήταν ότι με το να επιμένουν να καθοδηγούν το παιδί τους μέχρι μια μεγάλη ηλικία με το νι και με το σίγμα, δεν του επέτρεψαν να καλλιεργήσει τη δική του ελεύθερη και προσωπική συνείδηση. Αυτό λοιπόν θα μπορούσε να διορθώσει τώρα ο νέος: Να αντιμετωπίζει την κάθε καινούργια περίσταση με ανοιχτό μεν τρόπο, αλλά και με διάθεση να ακούσει τι έχει να του πει ο εαυτός του γύρω από το συγκεκριμένο θέμα. Ακόμη και την εσωτερική φωνή των γονιών του μπορεί να την ακούει, αλλά με ελεύθερο τρόπο, ως μια άποψη που μπορεί να συνυπολογίσει στη δική του απόφαση μάλλον, παρά ως εντολή. Έτσι σταδιακά η προσωπική συνείδησή καλλιεργείται, ώστε ο νέος να μπορεί να χαίρεται την ελευθερία του ως ενήλικας με ένα υγιή τρόπο, με ένα τρόπο που δε θα τον πληγώνει.

*help-net.gr