«Μάρτης» κι Άνοιξη

Πρώτη Μαρτίου σήμερα, και πρώτη μέρα της Άνοιξης, με το έθιμο του «Μάρτη» ή «Μαρτιά», να ξαναγυρίζει, ανακινώντας παιδικές αναμνήσεις. Παμπάλαιο έθιμο ο «Μάρτης», με βαλκανική διασπορά, και τις ρίζες του στα αρχαία Ελευσίνια Μυστήρια, καθώς οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.


Άνοιξη στο Ζυβερνύ, Μονέ

Η λαϊκή παράδοση θέλει να φοράμε στον καρπό του χεριού μας ένα βραχιολάκι αυτοσχέδιο, με κόκκινη και άσπρη κλωστή, για να «μη μας κάψει ο ήλιος», διότι είναι δυνατός ο πρώτος ήλιος της Άνοιξης και της μέρας που μεγαλώνει.

Τον «Μάρτη» τον βγάζουμε από το χέρι μας στο τέλος του μήνα, ενώ σε άλλες περιοχές της Ελλάδας το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές όταν δουν το πρώτο χελιδόνι, για να τον πάρουν τα πουλιά και να χτίσουν τη φωλιά τους. Αλλού πάλι, έχουν τη συνήθεια να τον φορούν στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού σαν δαχτυλίδι για να μην σκοντάφτει ο κάτοχός του. Παλιότερα, υπήρχε η προσδοκία των ανθρώπων για ένα ζεστό Μάρτιο, χωρίς ξαφνικές κακοκαιρίες, ώστε να υπάρχει ανθοφορία και καρποφορία.

Σε όλα τα Βαλκάνια υπάρχει αντίστοιχο έθιμο του «Μάρτη». Στη Βουλγαρία, ονομάζεται "Μαρτενίτσα", στη Ρουμανία «Μαρτισόρ», στα Σκόπια "Μάρτινκα", στην Αλβανία "Βερόρε".

Στην Βουλγαρία, την πρώτη ημέρα του Μάρτη, φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές που αποκαλούνται «Μαρτενίτσα». Σε ορισμένες περιοχές οι κάτοικοι τοποθετούν έξω από τα σπίτια τους ένα κομμάτι κόκκινου υφάσματος για να μην τους «κάψει η γιαγιά Μάρτα» -Μπάμπα Μάρτα- που είναι η θηλυκή προσωποποίηση του μήνα Μάρτη. Η «Μαρτενίτσα» λειτουργεί στη συνείδηση του βουλγαρικού λαού ως φυλαχτό, το οποίο μάλιστα είθισται να προσφέρεται ως δώρο μεταξύ των μελών της οικογένειας, συνοδευόμενο από ευχές για υγεία και ευημερία.

Στη Ρουμανία, το ασπροκόκκινο στολίδι της πρώτης Μάρτη, το «Μαρτισόρ», έχει συμβολικό χαρακτήρα. Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο και η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος, που ανθίζει τον Μάρτιο και είναι στενά συνδεδεμένο με αρκετά έθιμα και παραδόσεις της Ρουμανίας. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Θεός - Ήλιος μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Τον απήγαγε, όμως, ένας δράκος, με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι.

Μια ημέρα ένας νεαρός, μαζί με τους συντρόφους του σκότωσε τον δράκο και απελευθέρωσε τον Ήλιο, φέροντας την άνοιξη. Ο νεαρός έχασε τη ζωή του και το αίμα του -λέει ο μύθος- έβαψε κόκκινο το χιόνι. Από τότε, συνηθίζεται την 1η του Μάρτη όλοι οι νεαροί να πλέκουν το «Μαρτισόρ», με κόκκινη κλωστή που συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα και την αγάπη προς τη θυσία του, και άσπρη που συμβολίζει την αγνότητα.

Ντ. Μπατζιά

enet.gr