«Παίζοντας με τη φωτιά» στο Αφγανιστάν

από **ΜΗΔΕΙΑ** Τετ 27 Αυγ - 21:08

«Μα καλά, είναι δυνατόν; Η Βουλή του Αφγανιστάν έχει τόσα προβλήματα να συζητήσει και ασχολείται με τρίχες; αν τα μαλλιά μου καλύπτονται ή δεν καλύπτονται με μαντήλα;» διερωτάται η Αφγανή ηθοποιός στην κάμερα της Αννέτας Παπαθανασίου.

Μια απλή ερώτηση αποτυπώνει με κάποια δόση χιούμορ, καταστάσεις που καθορίζουν με τρόπο τραγικό τη ζωή των γυναικών στο Αφγανιστάν.

Βέβαια η ηθοποιός που εμφανίζεται στο ελληνικό ντοκιμαντέρ «Παίζοντας με την φωτιά» μιλά, από θέση ισχύος-τηρουμένων των αναλογιών- γιατί είναι η Λίνα 'Αλαμ, διάσημη στη χώρα της, γνωστή και στη Δύση από την ταινία «Το Μωρό της Καμπούλ», ακτιβίστρια υπέρ της ελευθερίας των γυναικών στην πατρίδα της και επίσης η ιδιότητα της ως πρέσβειρα ειρήνης των Ηνωμένων Εθνών στο Αφγανιστάν, της εξασφαλίζει σχετική προστασία.

Ζει μεταξύ Αμερικής και Αφγανιστάν, και παίζει σε ταινίες μικρού μήκους, βοηθώντας νέους σκηνοθέτες συμπατριώτες της.

Η ίδια οριοθετεί την επαναστατικότητά της «έως εκεί που μπορεί να φτάσει» όπως λέει, τηρώντας κατ' αρχήν απαράβατο τον όρο να μην καλύπτει το κεφάλι της, παρά τις σχετικές υποδείξεις που δέχτηκε πρόσφατα από μέλη του αφγανικού κοινοβουλίου.

Τι συμβαίνει με τις εκατοντάδες άλλες Αφγανές ηθοποιούς, οικονομικά και κοινωνικά ανυπεράσπιστες που αγαπούν την τέχνη και τον πολιτισμό του θεάτρου σε μια κοινωνία που οι γυναίκες ηθοποιοί θεωρούνται "πόρνες" και η τύχη τους δεν είναι άλλη από σκληρή κριτική, κοινωνική αποδοκιμασία, ακόμα και απειλές για την ίδια τους τη ζωή και την οικογένεια τους, έως και δολοφονίες;

Τις ιστορίες των νέων κοριτσιών που τολμούν να ασχοληθούν με το θέατρο ρισκάροντας τις ζωές τους, αφηγείται η ταινία «Παίζοντας με τη φωτιά», διάρκειας 80 λεπτών, που γύρισε το 2012 στην Καμπούλ η σκηνοθέτις- ηθοποιός Αννέτα Παπαθανασίου και βγαίνει στις ελληνικές αίθουσες την Πέμπτη 4 Σεπτεμβρίου.

Όσο κι αν η αναζήτηση μιας καλύτερης μοίρας των γυναικών στο Αφγανιστάν έχει χρησιμοποιηθεί ακόμα και ως επιχείρημα, ανάμεσα σε άλλα, για ξένες επεμβάσεις στην πολύπαθη χώρα, η καθημερινή ζωή και ιδιαίτερα των γυναικών καλλιτεχνών στο Αφγανιστάν παραμένει μια υπόθεση ιδιαίτερα ευάλωτη κυρίως όταν αμφισβητείται η κατά γράμμα τήρηση της θρησκευτικής παράδοσης.

Η Αννέτα Παπαθανασίου ταξίδεψε στην Καμπούλ πριν δύο χρόνια, αποδεχόμενη την πρόσκληση να διδάξει αρχαίο ελληνικό θέατρο στους φοιτητές του θεατρικού τμήματος του Πανεπιστημίου της αφγανικής πρωτεύουσας.

Μετά από χρόνια πολέμου και την εκδίωξη των Ταλιμπάν από την εξουσία, οι οποίοι είχαν απαγορέψει σχεδόν όλες τις τέχνες, η σκηνοθέτις-ηθοποιός Αννέτα Παπαθανασίου, βρέθηκε στο Αφγανιστάν για δεύτερη φορά από το 2007 όταν είχε γυρίσει την ταινία «Qadir, ένας Αφγανός Οδυσσέας», με την εντύπωση ότι η κοινωνία μετά την πτώση των Ταλιμπάν, εξακολουθούσε σταδιακά να ανοίγεται και πάλι στις τέχνες και ιδίως στις γυναίκες, όπως συνέβη αρχικά.

Διαπίστωσε, όπως δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι όλα είχαν ανατραπεί, οι προσδοκίες που έτρεφαν οι Αφγανοί για βελτίωση διαψεύστηκαν κι επανήλθε στην επικαιρότητα ο φόβος για χειρότερο εμφύλιο:'Πριν ήλπιζαν στην αλλαγή τώρα δεν έχουν σε τι να ελπίζουν'', της έλεγαν οι άνθρωποι με τους οποίους έχει αναπτύξει φιλικούς δεσμούς στην Καμπούλ.

« Η πνευματική πνοή και η πρόοδος που έφεραν στην χώρα και τις τέχνες οι άνδρες και οι γυναίκες πρόσφυγες που επέστρεψαν πριν λίγα χρόνια κι έδωσαν στις γυναίκες που διάβαζαν κρυφά δύναμη να πάνε στα σχολεία, στο Πανεπιστήμιο, να ανεβάζουν θεατρικές παραστάσεις να οργανώνουν φεστιβάλ, είχε αναχαιτιστεί. Γιατί όλη αυτή η ελευθερία τρόμαξε τις συνητηρητικές δυνάμεις, του θρησκευτικούς ηγέτες» αναφέρει η Αννέτα Παπαθανασίου.

Το σχέδιο σας να κινηματογραφήσετε τις ζωές Αφγανών ηθοποιών, συνδυάστηκε με τα σεμινάρια που διοργανώσατε για τους φοιητές του Πανεπιστημίου της Καμπούλ. Τι κατάσταση συναντήσατε τις είκοσι ημέρες που μείνατε εκεί ;

Φτάνοντας στην Καμπούλ το 2012 μετά από τουλάχιστον έναν χρόνο επαφών, τα πάντα είχαν αλλάξει. Ηταν πολύ διαφορετικά, από αυτά που είχα κατά νου , η κατάσταση για τους καλλιτέχνες δεν ήταν όπως τη φανταζόμουν. Το θεατρικό τμήμα του Πανεπιστημίου της Καμπούλ είχε 200 αγόρια και μόνο 8 κορίτσια. Τα κορίτσια απλώς παρακολουθούσαν τα σεμινάριασε μια γωνιά της αίθουσας ακίνητα, δεν ήθελαν να παίξουν μπροστά σε αντρικό κοινό, φοβόντουσαν τις απειλές που θα δεχτούν από τους συγγενείς τους και τα ανώνυμα απειλητικά γράμματα , όπως συμβαίνει συχνά εκεί. Τους γυναικείους ρόλους τους έπαιζαν κι αυτούς οι άντρες. Τα κορίτσια φοιτούσαν στον πρώτο χρόνο και από τον δεύτερο, που έπρεπε να επιλέξουν κατεύθυνση, στρέφονταν προς το σενάριο ή τη σκηνοθεσία.

Υπάρχουν θέατρα στο Αφγανιστάν και ποιοί παρακολουθούν παραστάσεις;

Υπάρχει μόνο ένα, το Εθνικό Θέατρο της Καμπούλ που ανεβάζει μουσουλμανικά δικά τους έργα ή από το Ιράν. Πηγαίνουν οι πιο μορφωμένοι άνδρες, μόνο με προσκλήσεις, η είσοδος δεν είναι ελεύθερη ούτε με εισιτήρια διότι υπάρχει ο φόβος μιας ενδεχόμενης βόμβας αυτοκτονίας. Το Γαλλικό Ινστιτούτο είναι πολύ σημαντικό για την εκπαίδευση, έχει πλούσια δράση όχι μόνο στην πρωτεύουσα, αλλά και σε άλλες περιοχές. Διαθέτει ένα μικρό θεάτρο στην Καμπούλ και οι νέοι που έχουν πάθος με το θέατρο και τις τέχνες, βρίσκουν καταφύγιο εκεί. 'Εγινε μια προσπάθεια στην Χεράτ -από τις πιο πνευματικές πόλεις του Αφγανιστάν-, αλλά στο μεταξύ έγινε "ένας πολύ δύσκολος" τόπος.

Παράδειγμα στη Χεράτ μια ομάδα γυναικών ηθοποιών (ηρωίδες και στην ταινία «Παίζοντας με την φωτιά») είχαν οργανώσει μαθήματα θεάτρου με τη συνδρομή μιας σημαντικής μη κυβερνητικής αμερικανικής οργάνωσης. Τα έργα με θέμα τα γυναικεία δικαιώματα, είχαν γράψει οι ίδιες οι κοπέλες . Ανέβαζαν τις παραστάσεις σε σχολεία γυναικών, σε ορφανοτροφεία, φυλακές. Αποτέλεσμα; Τους έκαψαν τον χώρο που έκαναν πρόβες. Οι κοπέλες φοβήθηκαν, τις απείλησαν για τη ζωή τους, τις οικογένειες τους κι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη τους και να μετακινηθούν στην Καμπούλ. Και εκεί, τις κυνήγησαν.

Τρεις κοπέλες που ζούσαν μόνες τους χωρίς τους γονείς τους, χωρίς άνδρα συγγενή κατι που θεωρείται απαράδεκτο στην αφγανική κοινωνία. Οι ίδιες για να γλιτώσουν τη ζωή τους έλεγαν ότι δούλευαν σε πλυντήριο. Μάταια. Απ ό,τι μου ομολόγησαν έλαβαν χίλια απειλητικά ανώνυμα γράμματα, άγνωστες φωνές της απειλούσαν στο τηλέφωνο.

Σκότωσαν τη μια κοπέλα στον δρόμο μια μέρα που βγήκε να ψωνίσει. Είπαν ότι ήταν πόρνη. Είναι αδιανόητο επειδή μια κοπέλα θέλει να παίξει στο θέατρο Τσέχοφ και 'Ιψεν, να τη σκοτώνεις στον δρόμο λέγοντας ότι ο ρόλος είναι ενάντια στο Ισλάμ. Δεν γίνεται επειδή άγγιξε στην σκηνή το χέρι ενός άνδρα ηθοποιού, να τη λιθοβολούν.

Οι κοπέλες που εμφανίζονται στην ταινία σας δέχτηκαν στην διάρκεια των γυρισμάτων απειλές;

Η νεαρή ηθοποιός και δραστήρια στις θεατρικές ομάδες που είδα το 2007 και με ενέπνευσαν ώστε να αποφασίσω να επιστρέψω και να δουλέψω μαζί τους στο Αφγανιστάν, το 2012 δεν ήρθε στο ραντεβού μας. Είχε εξαφανιστεί και κανείς δεν γνώριζε λεπτομέρειες. Θα ανέβαζα μαζί της την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή Η παράσταση, φυσικά, δεν έγινε.

Μόνο μουσουλμανικά έργα, ένα θέατρο, και γυναίκες "φαντάσματα". Πώς λοιπόν ανέβασαν Μολιέρο ;

Επαιξαν την παράσταση με τη μαντήλα στο κεφάλι τους, μακριά φορέματα, καλυμμένα τα χέρια τους. Η εικόνα αυτή στην ταινία μου, προέρχεται από κάποια χρόνια πριν που τα πράγματα ήταν πιο ''ελεύθερα''. Ανέβασαν την παράσταση στο Γαλλικό Ινστιτούτο στη μνήμη του παλιού διευθυντή του Εθνικού Θεατρου (από το 2005 έως 20011), ενός ανθρώπου μορφωμένου που είχε μεταφράσει στη γλώσσα τους και Μολιέρο. Αλλά το γεγονός ότι την παράσταση κάλυψε αφγανικό τηλεοπτικό κανάλι δημιούργησε τεράστιο πρόβλημα σε μια νεαρή κοπέλα. Την απείλησαν ότι θα σκοτώσουν τους γονείς της και γι αυτό σταμάτησε τις θεατρικές της σπουδές, παρόλο που είχε πάθος για την τέχνη της. Τόλμησε όμως κι είπε στην κάμερα μου ''εγώ θ' αφήσω τα όνειρά μου γιατί δεν μπορώ να χάσω τους γονείς μου. Θα γίνω συγγραφέας''.

Σκέφτεστε να ξαναπάτε ;

Για εμάς τους ξένους είναι πολύ δύσκολα αν και στους 'Ελληνες τρέφουν μια συμπάθεια λόγω του θαυμασμού τους για τον Μέγα Αλέξανδρο. Δεν παύει όμως να είναι μια χώρα που νιώθεις την τρομοκρατία και τον φόβο ότι μπορεί να σε απαγάγουν για λύτρα ή να βρεθείς στο ξενοδοχείο που είναι στόχος. Παρόλα αυτά ό,τι έμαθα όλα αυτά τα χρόνια που έχω πάει όχι μόνο εκεί αλλά και στο Πακιστάν (το 2011 για τις ανάγκες των γυρισμάτων της ταινίας οι Νύφες του Hindu Kush,) ή στην Ινδονησία, οι άνθρωποι είμαστε όλοι ίδιοι. Τα ίδια πάθη, έρωτες, οι μητέρες μοιάζουν μεταξύ τους. Δεν άλλαζουν και πολλοί οι άνθρωποι.

Πώς θα συνοψίζατε την καταπίεση των γυναικών στο Αφγανιστάν ;

Εχω έναν ιμάμη στην ταινία, υψηλά ιστάμενο, κι απ αυτόν κατάλαβα για τον περιορισμό της γυναίκας, όταν μου είπε ότι «η γυναίκα είναι για μένα δεν είναι για να εκτίθεται στον κόσμο. Εκείνη έχει χρέος να αναθρέψει τα παιδιά κι εγώ της πληρώνω τα έξοδα. Η γυναίκα δεν πρέπει να διαβάζει ούτε το Κοράνι γιατί με την φωνή της ερεθίζει τους «άνδρες».

Η ταινία «Παίζοντας με τη φωτιά» σε σενάριο-σκηνοθεσία της Αννέτας Παπαθανασίου, θα προβάλλεται από την Πέμπτη 4 Σεπτεμβρίου στον κινηματογράφο Δαναό. Διεύθυνση φωτογραφίας, Δημήτρης Κορδελάς, μοντάζ Χρόνης Θεοχάρης, μουσική, Μαρία-Χριστίνα Κριθαρά. Δημοσιογραφική παραγωγή και έρευνα Ιωάννα Μπρατσιάκου, παραγωγοί, Μίκης Μοδιάνος, Φωτεινή Οικονομοπούλου.

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ

ΠΗΓΗ

*www.nooz.gr